Klimabudsjettet: Noreg i minus frå start

Ifølgje førebelse berekningar frå Statistisk sentralbyrå (SSB) låg utsleppa av klimagassar i såkalla ikkje-kvotepliktig sektor i Noreg på om lag 25.370.000 tonn i 2021.

Det er 480.000 tonn meir enn kvoten Noreg har fått tildelt.

I avtalen som Noreg har inngått med EU om felles gjennomføring av klimamåla, er det nemleg sett eit årleg tak på utsleppa i ikkje-kvotepliktig sektor frå og med 2021. EØS-tilsynet Esa har fastsett dette taket til 25.164.459 tonn i 2021, men har då brukt ein annan teljemåte enn SSB.

Klima- og miljødepartementet opplyser at taket blir om lag 24.890.000 tonn viss ein reknar det om til same teljemåte som SSB har brukt.

Samtidig blir taket senka år for år – slik at utsleppa må kuttast med over ein million tonn frå 2021 til 2022 viss kravet for 2022 skal oppfyllast.

• Les også: Trudde skjelpadda var utrydda – oppdaga på nytt etter over 100 år

Bindande regelverk

Det var Venstres Ola Elvestuen som var klima- og miljøminister då EU-reglane vart innlemma i EØS-avtalen i 2018.

I dag seier han at dette var det viktigaste han gjorde som statsråd. Grunnen er at regelverket bind alle norske regjeringar fram til 2030.

Venstres stortingsrepresentant Ola Elvestuen var klima- og miljøminister då avtalen med EU om felles oppfylling av klimamåla vart inngått. No meiner han ei skjerping av innsatsen må til. Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB / NPK

No må innsatsen forsterkast kvart år framover, hevdar Elvestuen.

– Dette er ikkje eit mål. Det er ei forplikting som Noreg har inngått med EU, og vi har den forpliktinga på lik linje med alle EU-landa, seier han.

– Det er ikkje noko alternativ ikkje å få rekneskapen til å gå opp.

• Les også: Her skjer verdas raskaste oppvarming

Viser til førre regjering

NTB har også stilt klima- og miljøminister Espen Barth Eide (Ap) spørsmål om tala. Han overlèt til statssekretær Sigrid Hagerup Melhuus (Ap) å svare.

Sigrid Hagerup Melhuus (Ap)
er vikar i klima- og miljødepartementet fram til 31. august 2022. Foto: KLD

– Utsleppstala for 2021 er førebelse, og fordelinga på kjelder kan endrast. Likevel er det urovekkjande at utsleppa i 2021 sannsynlegvis er høgare enn utsleppsbudsjettet vårt, seier Melhuus.

Og peikar på den førre regjeringa:

– Utsleppa i 2021 er i svært stor grad eit resultat av førre regjerings klimapolitikk. Det vart regjeringsskifte i oktober.

Melhuus meiner klimapolitikken i Noreg har vore bakpå i fleire år.

– Det merkar vi konsekvensane av no, for klimatiltak treng ofte noko tid til å setjast i verk og deretter til å verke, åtvarar ho.

• Les også: Nepal planlegg å flytte baseleiren på Mount Everest

Fleksibilitet

Det overordna målet i avtalen med EU er at klimautsleppa i ikkje-kvotepliktig sektor i Noreg skal kuttast med 40 prosent frå 2005-nivå innan 2030.

Det som blir kalla ikkje-kvotepliktig sektor, er dei utsleppa som fell utanfor EUs kvotesystem for bedrifter (ETS) – det vil seie utslepp frå transport, bygg, avfall, jordbruk og noko industri. Til saman er det snakk om omtrent halvparten av klimagassane som blir slopne ut i Noreg.

Men EU-reglane gir også Noreg fleksibilitet.

Den viktigaste fleksibiliteten er ein pott på snautt seks millionar kvotar som er overførte frå ETS til ikkje-kvotepliktig sektor. Desse kvotane utgjer no ein slags sparekonto som Noreg kan tappe viss utsleppskrava i ikkje-kvotepliktig sektor ikkje blir nådde.

I tillegg kan Noreg låne kvotar frå seinare år, kjøpe kvotar frå andre europeiske land eller trekkje frå noko CO2 som blir bunden i skog.

Utsleppa av klimagassar frå vegtrafikk gjekk opp frå 2020 til 2021. No risikerer Noreg å sprengje utsleppsbudsjettet som er fastsett gjennom klimasamarbeidet med EU. Foto: Håkon Mosvold Larsen / NTB / NPK

Skjerping i vente

Elvestuen meiner målet bør vere at sparekontoen ikkje blir i det heile tappa. I staden kan ETS-kvotane slettast, foreslår han. Det vil bety at utsleppskuttet blir endå større.

Samtidig er EU i desse dagar på veg inn i sluttforhandlingane om ei skjerping av måla. Når denne skjerpinga blir vedteken, må Noreg rekne med å bli bedne om å godta eit kutt på 50 prosent i staden for 40 prosent innan 2030.

– Så dette vil bli endå tøffare, seier Elvestuen.

Melhuus seier for sin del at løysinga er å stramme til klimapolitikken kvart einaste år framover. Ho gir derimot ikkje direkte svar på om det er aktuelt for regjeringa å ta i bruk den fleksibiliteten som EU tillèt.

Det endelege oppgjeret for utsleppa i perioden 2021–2025 skjer først i 2028.

• Les også: Om gruveprosjektet får halde fram, flyttar Vilde (15) frå heimstaden

Vilde saman med andre miljøaktivistar frå Natur og Ungdom. Foto: Emil Kvebæk Øvretveit/Natur og Ungdom, CC BY-ND 2.0-lisens