Amir (31) har vorte spytta på, sett att på busshaldeplassen og fått hat – berre fordi han er funkis

– Det er så lenge sidan eg har kunna slappe av for ein gongs skuld, og tenkje berre på meg sjølv og ikkje samfunnet. Det saknar eg. No er det kamp, kamp, kamp.

Framtida.no møter Amir Hashani på ein benk i Kværnerbyen i Oslo. 31-åringen frå Stavanger har cerebral parese (CP) og har vorte van til å tole mykje.

Han har vorte spytta på, nekta å gå på bussen og stadig vekk vert han utestengd frå butikkar og arenaar fordi dei ikkje er universelt tilgjengelege.

No er han ein av medlemmane i Funkisbanden, som skal kaste lys på diskrimineringa og barrierane personar med nedsett funksjonsevne møter.

• Les også: Camp Freedom skal skape ein ny generasjon funkisaktivistar

Opn augo!

Funkisbanden er sett saman i regi av Norges Handikapforbund og er ein del av synlegheitsprosjektet Hverdagsdiskriminering. Dei ni medlemmane skal byte på å dele eigne historier og erfaringar på Facebook, Snapchat og Instagram, og får i oppgåve å vere frontfigurar i kampen for likestilling.

– Det handlar om å opplyse og bevisstgjere folk, slik at dei opnar augo sine og ser samfunnet rundt seg – kva dei har og ikkje har, fortel Hashani om den nyoppstarta banden.

Han peikar på Norges Handikapforbund si undersøking frå 2013 som synte at berre 20 prosent av norske grunnskular var universelt utforma. I ettertid har nokre skular vorte friskmelde, men statistikken sprikar.

No er det kamp, kamp, kamp

Ifølgje Barne-, ungdoms- og familiedirektoratet sitt Veikart for universelt utformet nærskole har berre 3 prosent av landets 2850 skular eit inngangsparti som er heilt tilgjengeleg for personar som brukar manuell rullestol, medan 30 prosent er delvis tilgjengeleg.

58 prosent av skulane er ikkje tilgjengelege for brukarar av manuell rullestol, ifølgje Bufdir.

– Det er skulen som er det viktigaste for framtida, for etter det skal du ha utdanning, jobb og kanskje familie, men om skulen ikkje er tilrettelagd har du mindre sjanse seinare, seier Hashani.

Amir Hashani. Foto: Bente Kjøllesdal

Vidare har heile 1 av 3 personar med funksjonsnedsetjing vorte utsette for hatytringar.

Samstundes syner tal frå Bufdir at 46 prosent av funksjonshemma meiner transport er ei utfordring i kvardagslivet.

2 av 3 bur i bustadar som ikkje har tilgjengeleg inngangsparti eller uteareal for rullestolsbrukarar eller personar med ei anna form for rørslenedsetjing.

Ein ny studie viser òg at rullestolbrukarar vert innkalla til halvparten så mange jobbintervju som andre med same kvalifikasjonar.

– Vi vert systematisk diskriminerte og skjult diskriminerte, seier Hashani og peikar på at mange nok ikkje er klar over at det er diskriminering dei driv med.

• Les også meiningsinnlegget: «Sjukt heldige funksjonshemma nordmenn»

Skal vise den brutale sanninga

Hannah Lunden, som i fjor førte eit BPA-søksmål mot staten, er ein av dei andre medlemmane av Funkisbanden. Ho mista førlegheita i føtene etter at ho brekte nakken i ei rideulukke som 14-åring.

Då Funkisbanden vart lansert, fortalde 21-åringen om aha-opplevingane ho hadde etter ho hamna i rullestol og barrierene ho då møtte på. Den første møtte ho på trappa heime, då ho kom att frå rehabilitering hjå Sunnaas for første gong:

– Du tenkjer at den trappa du har gått inn mange millionar gongar heile livet ditt er der endå, men du tenkjer ikkje at det er ein barriere som du no må tilrettelegge for og ta omsyn til på ein slik måte, fortalde Lunden på den direktestrøymde lanseringa. 

Vi vert systematisk diskriminerte og skjult diskriminerte

Det andre store sjokket fekk ho seks år seinare, i fjor haust, då ho skulle studere.

– Det å få med seg assistentordning, flytte ein annan plass og få tilrettelagd bustad og heile den regla der. Det er så mykje, og det overraska meg at det ikkje er eit system eller at skulane ikkje veit meir om dette, fortalde 21-åringen.

Hannah Lunden fortel at ho innsåg at «oi, no må ein gjere alt sjølv».

– Ein kan ikkje lene seg på ein søknad, ein må faktisk krangle seg til kvar minste vesle ting. Problemet er at folk ikkje ser dei småtinga, som ein kan kalle dei. 

Målet med Funkisbanden er å gjere alle desse usynlege barrierane synlege. Hannah Lunden fortel at ho trur det er ekstremt viktig at ein er ærlege på korleis det kjennest å verte utestengd frå ulike plassar, fordi ein har ei funksjonsnedsetjing:

– Å vise den brutale sanninga om korleis det er og ikkje pyntar på det, sa ho under lanseringa. 

«Vi» og «dei»

Amir Hashani fortel at han har vorte meir bevisst på diskrimineringa di eldre han har vorte. Han kjenner det meir på kroppen i dag enn han gjorde då han var yngre.

Han opplevde diskriminering i skulealder, men forstod då ikkje at det var det han vart utsett for.

– Det er over ti år sidan eg gjekk på skule, men då fekk eg ikkje seksualundervisning. Eg vart beden om å gå rundt om skulen fem gongar, seier han som eit døme på korleis han vart uteleten berre fordi han har ei funksjonsnedsetjing. 

Amir Hashani meiner det rår mange feilaktige stereotypiar om personar med funksjonsnedsetjing, som at dei er aseksuelle. Funkisar har ein kropp, eit sexliv og relasjonar akkurat som alle andre, påpeikar Hashani. Foto: Bente Kjøllesdal

I dag seier han frå kvar gong han møter diskriminering og dårlege haldningar.

Då han vart spytta på, politimelde han saka. Då han vart sett att på busshaldeplassen stilte han opp i aviser og på fjernsyn for å fortelje at slik behandling aksepterer han ikkje. Om han ikkje kjem seg inn i ein butikk spør han dei tilsette kva kundar dei vil ha – er dei ein butikk for alle eller ikkje?

Hashani fortel at han synest det er skummelt at personar med funksjonsnedsetjing framleis møter hat og manglande tilrettelegging i 2021.

– Det kjennest som at vi ikkje er ein del av samfunnet. Vi er ikkje sett pris på. Vi er ikkje like som andre, vi er forskjellige. Vi er ikkje ein del av «vi», men er «dei». Vi er ei eiga gruppe, og ikkje ein del av fellesskapet. 

• Les også: Bø Sommarland lanserer solsikkemerke for usynlege funksjonsnedsetjingar

Vil berre gå på kino som alle andre

For å verte ein like naturleg del av fellesskapet som funksjonsfriske, må det haldningsendringar til, meiner Hashani. Han trur det vil ta tid, men at det er viktig arbeid.

31-åring medgjev at det kostar å måtte heve stemma heile tida.

– Det er viktige kampar, men eg saknar å slappe av litt, noko eg føler eg ikkje kan, for eg må alltid kjempe for rettane mine og krava mine. Om ikkje eg gjer det, så vert ingenting gjort.

Hadde han sloppe å ta alle kampane, så hadde han brukt meir tid på å kose seg med vennar og familie, reist på stranda og på ferie.

– Eg vil gå på kino ein dag, og berre gå inn og ut. At der ikkje er nokon hindringar på vegen. Ingen trapper eller heisdører som ikkje fungerer og ikkje noko hat. At eg berre kan vere normal som alle andre. 

• Les også om då Norges Handikapforbund og NHFU gravla diskriminerande ord som «krøpling», «utgift», «hemmis»: – Hadde det vore slik at menneske med fregner vart sende på eigne skular hadde det vore avisoppslag.

NHFU Trøndelag-leiar Martine Eliasson meiner det er på høg tid samfunnet kastar dei diskriminerande haldningane sine, og anerkjenner likestillingskampen til funksjonshemma. Foto: Privat