Psykologistudentar: – Vi treng kunnskap for å hjelpe flyktningar

– Vi treng kunnskapen for å hjelpe flyktningar, anten vi som psykologar møter dei her eller reiser dit. Samstundes vil vi vise at dette er viktig, og vi har lyst til å forstå, fortel Svanhild Amdal Telnes på telefon til Framtida.no       

Saman med Snit Hagosa Ghebriel har ho nettopp kome attende til Trondheim etter fleire veker i flyktningleirar i Libanon.

Dei to 25-åringane er snart ferdige med femte året av ei profesjonsutdanning i psykologi ved NTNU, og er no i full gong med arbeidet med hovudoppgåva. I den skal dei undersøke kva forhold syrisk ungdom i Libanon har til psykisk helse.

Då dei to studentane skulle bestemme seg for kva dei skulle fylle sidene og det neste året med, var ikkje valet vanskeleg:

– Det kjendest for dumt å bruke det på noko som ikkje var nyttig, seier Ghebriel.

– Vi kallar det jo eit eventyr, sjølv om det var så mykje vondt inkludert. Det var eit eventyr å verte kjende med dei folka, fortel Telnes (i midten). Foto: Snit Hagosa Ghebriel

Ein leir på kvar side

Ved hjelp av rettleiaren Solfrid Raknes fekk dei to studentane oppretta kontakt med ein lokal hjelpeorganisasjon i Libanon, som heiter Multi Aid Programs og er syrisk-driven. Dei stod klare med opne armar og husvære til trondheimsstudentane som enda opp med å reise til landet to gongar i til saman fem veker. På den første turen opphaldt dei seg tre veker i Beekadalen nært grensa til Syria.

Psykologistudentane fortel at det jamt over er mange syriske flyktningar i heile Libanon, men at særleg mange held seg langs grensa og i landbruksområde med flate jorder:

– Om du køyrer langs vegen er det ein leir på kvar side, seier Telnes.

Foto: Snit Hagosa Ghebriel

Før avreise hadde 25-åringane freista å bu seg så godt som råd – dei hadde sett seg inn i faglitteraturen, og lest seg opp på stoda både i Syria og i Libanon.

– Vi snakka mykje om å sitje på flyplassen og ikkje vite kva vi kom til å møte. Vi hadde eigentleg ikkje begrep om det før vi var der. Vi kan lese om ting, men det fortel ikkje alt, forklarar Telnes.

– Det er eit vanvittig vakuum i flyktningleirane, der dei må leve som om dei skal vere der i ti år til, men kanskje må reise om tre dagar, seier Telnes.

– Såg de att at dette prega dei?

– Det er ikkje slik at dei går rundt og er traumatiserte. Dei snakkar om håp, og at dei byggjer ei framtid for barna sine, forklarar Ghebriel.

Les også om Sina som rappar om flyktningtilvære: – Eg har opplevd mange vonde ting sjølv, og eg ønskjer ikkje at nokon andre skal oppleve det same som meg. 

Gutane var meir opne

Endå det var mange inntrykk å fordøye, så hadde psykologistudentane ein jobb å gjere når dei var komne.

I første runde utførte dei gruppeintervju. Dei samla saman kvinner for seg, og menn for seg. Mødrer, fedrar og ungdomar i separate grupper, for å høyre: Kven snakkar de med, og kva treng de for å ha det bra?

Eigentleg hadde studentane vorte råda til å gå rundt grauten, når dei snakka om psykisk helse. I staden for å snakke om depresjon, snakk om framtidsplanar og håp.

– Vi var veldig innstilte på at det skulle vere vanskeleg å få gutane i prat. At det er mindre rom for menn og gutar til å snakke om mental helse enn for damene, så vi vart overraska. Eg opplevde at gutane var meir opne, og veldig tydelege på at alle opplever plager: «Vi har det vanskeleg», seier Telnes.

– Det er fantastisk imponerande kor motstandsdyktige menneske er. Vi har møtt så mange folk som har vore gjennom så mykje, men som likevel smiler kvar dag. Og attpåtil er så imøtekomande, gjestfrie, respektfulle og sjenerøse, fortel Ghebriel. Foto: Snit Hagosa Ghebriel

Les også historiane frå gutar som vart kasta ut på gata og tvinga til å legge ut på ei ny flukt, no frå Noreg: – Viss de får vete korleis eg har det, kjem de til å begynne å gråte

Enklare å prate med nokon «utanfor»

Fleire fortalde at det var enklare å prate med nokon frå utsida som dei visste ikkje var i miljøet til vanleg.

Ghebriel legg til at openheita ikkje nødvendigvis tyder at ein pratar om utfordringar:

– Eg fekk inntrykk av at når nokon ser at ein annan gut har det vanskeleg så er det ikkje slik at ein må prate om det. At dei heller tenkte at «han må vi invitere ut for å spele fotball». Dei tok meir den innfallsvinkelen.

I flyktningleirane viste det seg å vera vanskelegare å få jentene i tale. Nokre jenter fortalde at dei gjekk på rommet sitt til det gjekk over, noko studentane tolka som at dei ikkje ville visa sårbarheit ved å grine framfor andre.

Samstundes er det ikkje alle forunt mogelegheita til å la seg kjenne på alle kjenslene ein har:

– Eit inntrykk eg sat att med er at ein ikkje har tid til å tenke på mentale utfordringar. Måten ein taklar dei på, er å ikkje tenke på dei. Ein held seg opptekne, gjer andre ting, er med vennar og med familie, forklarar Ghebriel.

Hjelpeorganisasjonen brukar containarar som skulebygg for born og ungdom i leirane: – Når ein er norsk er det veldig enkelt å tenke at ein berre må kome seg igjennom skulen, men no har vi sett kor mykje det betyr når ein ikkje har stort anna. Det gjev håp om å få seg ei framtid, seier Ghebriel. Foto: Svanhild Amdal Telnes

Frå Libanon og chartertur

Gruppeintervjua danna grunnlaget for eit spørjeskjema som 175 ungdomar i alderen 13-17 år har svart på. Framleis er desse svara berre data, og har enno ikkje vorte tendensar eller resultat. Det arbeidet gjenstår.

Då dei sat saman i ein flyktningleir i Libanon, var ikkje kontrasten mellom nordmann og syrer så stor. Dei interesserte seg for mykje dei same tinga, og praten sat laust. Samstundes fortel Telnes og Ghebriel at dei var i ei særstilling – dei var norske kvinner, og hadde difor større handlingsrom enn dei syriske kvinnene. Dei fekk spele bordtennis med mennene og bevege seg friare.

Det var likevel når Telnes og Ghebriel kunne ta fram sine raude pass og reise heim at skilnaden i omstende og mogelegheiter vart krystallklar:

– Det var spesielt å møte ein norsk familie då vi mellomlanda i Tyrkia som var på veg heim etter chartertur. Og så landar vi på Gardermoen der ein hamstrar det eine og det andre. Det er eit sjokk når ein kjem frå ein plass der ein jobbar så hardt for å dekke sine mest basale behov, fortel Ghebriel.

Les også om syriske Omar (23) som overlevde skrekkfengselet: – Å sjå korleis den personen naut å torturera meg var mykje vanskelegare enn alt anna.

Syriske Omar Alshogre (23) har fått eit nytt liv i Stockholm, der han jobbar og er forlova med ei jente frå Bergen.