Kontroll på rosa

Kontroll på rosa

Det finnast kvitvasking. Det finnast grønvasking. Så har me rosavasking.

Rosavasking er meir enn berre å leggje ein raud sokk i klesvasken. Ordet vert ofte nytta om land eller organisasjonar som gjer seg ut for å vere meir homovenlege enn dei er, eller det kan vere kommersielle aktørar som nyttar brystkreftsaka for profitt.

LES OGSÅ: 17-åring bygde kunstig hjerne som finn brystkreft

Varemerka sløyfe
Brystkreftsaka har eit eige eigarskap til den lyserosa fargen. Her heime vart den rosa sløyfa varemerkeregistrert i januar i år, og kan difor ikkje nyttast utan godkjenning frå Brystkreftforeningen og Kreftforeningen. Det fører med seg eit visst ansvar.

– Det er mange som ønskjer å bidra og engasjere seg i brystkreftsaka. Det tykkjer me er flott! Men me er òg bevisste på faren med rosavasking. Diverre finnast det aktørar som ønskjer å tene pengar til eiga verksemd, utan at det kjem brystkreftsaka til gode, seier Eva Michelsen Ekroll, fungerande dagleg leiar Brystkreftforeningen.

Ekroll trur nettopp varemerket er avgjerande for at ikkje kampanjen vert misbrukt i Noreg, slik ein kan sjå fleire døme på i USA.

Likevel har dei hatt tilfelle der den rosa sløyfa er nytta utan avtale.

– Straks me oppdagar det, tek me kontakt og krever at dei ikkje brukar ho. Det respekterast, fortel Ekroll.

LES OGSÅ: Det skal bli lettare å ta sunne val

Vinn-vinn-situasjon
I fjor fekk Rosa sløyfe inn over 15 millionar gjennom sine samarbeidspartnerar.

Fjorårets samarbeid med Statoil Fuel & Retail, der ein kunne vaske bilen sin og samstundes støtte ei god sak, gav Brystkreftforeningen 1,6 millionar kroner. Stasjonane auka òg si omsetting betrakteleg i den same perioden. I tillegg fekk Statoil prisen som årets sponsor og Rosa sløyfe prisen som årets sponsorobjekt.

– I 2012 gjekk me for første gong inn i eit samarbeid med Statoil Fuel and retail, då såg vi at kjennskapen til Rosa sløyfe-aksjonen auka blant menn. Det er vi svært glade for, seier Ekroll.

Desse avtalane er utan tvil ein vinn-vinn situasjon.

– At det er eit vinn-vinn-samarbeid ser me ikkje noko galt i.  Nokre sponsorar opplever ei salsauke på dei produkta som er med på kampanjen.  Det er jo fordi kundane synast det er fint å støtte ei god sak, samstundes som dei kjøper eit produkt dei har bruk for, seier Ekroll.

LES OGSÅ: Realityteater om kreft

Garantert merksemd
Førsteamanuensis ved Universitetet i Agder, Venke F. Johansen, har mellom anna sett på symbol og meining i brystkreftkampanjar. I hennar studie er næringslivsprofitt og rosavasking eitt av seks tema ho har teke føre seg. Ho har merka seg skilnadane mellom USA og Noreg.

– Brystkreftsaka her i Noreg er ikkje like avhengig av private midlar frå sponsorar og gjevarar, som i til dømes USA.

– Er rosavasking eit problem i Noreg?
– Eg vil ikkje seie at det er eit problem i Noreg no.

Ho peiker likevel på at det er vanskeleg å skilje mellom landegrensene, då det meste av kampanjar og informasjon er berre eit Google-søk og ei lenkje unna.

Fram til 60-talet var brystkreft ein sjukdom det vart snakka lite om i samfunnet, ein stor kontrast til dagens samfunn, då kvinner med berre eitt bryst figurerer i media, bh-ar vert hengt i gatene og ein kan støtte rosa sløyfe med ein bilvask.

Den rosa sløyfa vart vanleg å kople til brystkreftsaka i USA tidleg på 90-talet, inspirert av mellom anna den raude sløyfa som symboliserer AIDS.

Brystkreftsaka har seinare vorte ei populær sak å støtte, og med den store interessa kjem òg dei som nyttar sløyfa til eigen vinning, noko den canadiske forskaren Samantha King sette søkjelyset på i 2006 med boka «Pink Ribbon, Inc». Hennar heimland Canada var lenge det einaste landet i verda der den rosa sløyfa var varemerkeregistrert, seinare har Noreg og Sverige gjort det same.

– Kampanjar for brystkreft har mange sikre verkemiddel dei kan nytte. Fyrst og fremst er det den rosa sløyfa, som er brystkreftsakens globale varemerke, men det er òg vanleg å leie merksemda mot bryst, noko som garantert gjev merksemd, peikar Johansen på, og legg til:

– Brystkreft er den saka som er lettast å selje, noko som kan gå på kostnad av andre pasient- og brukarorganisasjonar som ikkje når ut.

LES OGSÅ: Vil gi gratis kreftvaksine til fleire

Etiske retningsliner
Ein ting er sikkert, og det er at når ein nyttar den rosa sløyfa har ein eit moralsk ansvar for å støtte brystkreftsaka, varemerkeregistrert eller ikkje. Varemerket er likevel ein garanti, både for forbrukarar, bedrifter og brystkreftsaka.

Skal ein få den varemerkeregistrerte rosa sløyfa på produkta sine må ein skriftleg garantere ein del av salssummen. Nokre gonger går det ein viss sum, medan andre gjev til dømes 10-15 prosent av salssummen til Rosa sløyfe-aksjonen.

I tillegg har aksjonen etiske retningsliner som gjer at dei ikkje kan samarbeide med alkohol- eller tobakksprodusentar. Samarbeidspartnarane må òg forplikte seg til å følgje gjeldande bransjestandardar for produksjon og at produktet ikkje er produsert  ved hjelp av barnearbeid.

– Me ynskjer dessutan produkt som fremmer ein sunn og aktiv livsstil, og har takka nei til mellom anna kanelbollar, godteri og sjokolade, seier Ekroll.

LES OGSÅ: – Nonner bør ta p-piller

Spreier informasjon
Sponsorane bidreg ikkje berre med pengar til forsking, men òg til å synleggjere saka og å spreie  informasjon om sjukdommen. 

– Det er viktig å ha ei felles forståing for kva partane skal oppnå i samarbeidet.  Me har ingen samarbeidsavtaler med berre inntekt som målsetting.  Etter aksjonsslutt har me òg evalueringsmøter med sponsorane for å diskutere kor godt me nådde måla me hadde sett oss, forklarar Ekroll.

Ho fortel at det er mange bedrifter som tek kontakt fordi dei ønskjer å samarbeide med Brystkreftforeningen.

– Me har òg sjølv har gått aktivt ut for å rekruttere samarbeidspartnarar. Me ønskjer å ha eit breitt utval av samarbeidspartnarar frå ulike bransjar for å nå ut til flest mogleg, seier Ekroll.

Men likevel får mange av dei som melder si interesse nei frå Rosa sløyfe-aksonen.

– Det er ikkje fordi me ikkje ønskjer engasjement og deltaking. Men me må vere tru til våre retningslinjer og våre samarbeidspartnarar. Dei garanterer oss store beløp kvart år, då er det viktig at dei har eksklusivitet på den rosa sløyfa i Norge. Det er eit sterkt varemerke me må forvalte med omhug. Nettopp fordi ikkje nokon skal utnytte dei kommersielle vinningane på eit samfunnsgagnleg føremål.

Kvinner over 35 år
Aksjonen legg vekt på å ha samarbeidspartnarar som har eit distribusjonsapparat landet rundt, slik at dei når ut til folk i heile landet. Felles for mange av samarbeidspartnarane er at dei har ei overvekt av kvinnelig tilsette og kundar, sidan kvinner over 35 år er hovudmålgruppa for aksjonen.

Lindex som er den sponsoren som har samarbeidd lengst med Rosa sløyfe-aksjonen, har samla inn den største summen pengar til samen og gav dei i fjor inntekter på 4,7 millionar.

Andre hovudsponsorar i år er Kid, Statoil Fuel and retail, Vitus Apotek, Mester Grønn og Coop.

Desse har bransjeeksklusivitet, er mellom dei heldige som får støtta ei god sak, og får samstundes høve til å byggje sitt renommé.