Difor kjøper eg ikkje mobiltelefon

Det er mildt undergravande og kanskje litt nostalgisk når nokon klamrar seg til flipptelefonen sin og nektar å bruke smarttelefon. Å nekta å bruke begge typar telefonar vert rett og slett sett på som galskap, spesielt viss personen som nektar vart fødd etter midten av 1970-talet. Men eg har aldri hatt ein mobiltelefon, og eg kjem ikkje til å få ein. Eg har fleire årsaker, og dei er gode.

Den første er kostnaden. Ingen mobiltelefon tyder ingen månadleg rekning, ingen behov for oppgradering, ingen avgifter og ingen avgifter for roaming (kva no enn det er). I ei tid med med stagnerande lønsauke og auke i ulikskap mellom menneske er det verd å merkje seg at folk utvilsamt brukar $ 75 eller meir per månad på noko som vi nesten ikkje visste eksisterte for 15 år sidan, og i alle fall ikkje rekna som naudsynt.

Den andre er bekymring for miljøet. Produksjonen av mobiltelefonar (inkludert oppkjøp av råmateriale), elektrisiteten dei er avhengig av og energien som vert brukt til å overføra samtalar og tilgjenge til internett gjev alle signifikante utslepp av karbondioksid. Idéen om at mobiltelefonar berre er brukbare i eit par år er utbreidd, og auka mengda med telefonar som hamnar i avfallsplassar og lek giftige tungmetall som kopar og bly i jord og grunnvatn.

Den avgjerande årsaka for at eg nektar å ha ein mobiltelefon er det motsette av alle dei andre si årsak til å ha ein: Eg vil ikkje ha allstadnærverande evne til å kommunisera med nokon som er fråverande. Mobiltelefonar gjer brukarane sine kontinuerleg tilgjengelege, og sjølv om dette kan vera frigjerande eller praktisk, kan det òg vera ei overveldande bør. Børa kjem i form av å kjenne ei forplikting til einskildpersonar og hendingar som fysisk finn stad andre stadar. Alle som har sjekka telefonen under ein andlet-til-andletsamtale, forstår freistinga. Og alle som har snakka med nokon som har sjekka telefonen samstundes, forstår kva som er gale med det.

Å kommunisera med nokon som ikkje er fysisk tilstade er framandgjerande og tvingar hjernen til å skilja seg frå kroppen. Vi ser dette til dømes i den kjende og allstadsnærverande fara ved å sende tekstmeldingar medan ein køyrer bil, men òg i meir verdslege opplevingar: vener eller elskarar ignorerer kvarandre til fordel for Facebook-feeden sin; folk som offentleggjer underhaldninga si, måltida sine og dei tilfeldige tankane sine til alle som vil sjå; foreldre fangar opp ballettprestasjonen til dottera på telefonane sine i staden for å sjå han live; folk som går nedover gata og snakkar opprømt til seg sjølv viser seg å vera tilsynelatande oppegåande folk som brukar Bluetooth.

• LES OGSÅ: Snakk saman om mobilen

Offentleg og privat

Mobiltelefonen trer inn i det offentlege og private domenet og hindrar heilskapleg engasjement med det som er rundt oss. Smarttelefonar perfeksjonerer berre ein ting: evna til forgjengarane til å trengje seg inn i liva våre.

Den påtrengande effekta av mobiltelefonar har betydelege implikasjonar for tilhøvet vårt til oss sjølv og til andre. Å verkeleg kjenna og forstå andre treng ein tolmod, risiko, empati og kjærleik for, noko som blir hindra av mobiltelefonar. Mobiltelefonar vanskeleggjer òg einsemd, sjølvrefleksjon og spekulasjon (tidlegare kjent som “venting” og “keisemd”), noko eg finn viktig for å leva eit godt liv.

Å vere stille med seg sjølv er viktig for å vere lukkeleg

Lenge før mobiltelefonar var menneska gode til å avleia seg sjølve frå disiplinert merksemd. «Den einaste årsaka til at mennesket er så ulukkeleg», observerte den franske filosofen Blaise Pascal i 1700-talet, «er at han ikkje veit korleis han skal vera stille i rommet sitt.» Denne tilbøyelegheit til omlegging vart spesielt stadfest i ein nyleg studie kor deltakarane føretrekte å gje seg sjølve elektriske støyt over å vere åleine med eigne tankar i 15 minutt.

Pascal meinte at høgda av menneskeleg vørdnad er tenkjing, og at tankegangen byrjar med ein sjølv, skaparen sin og slutten sin. Han kopla denne typen tankar uløyseleg til ekte kvile og lukke. Å unngå ein mobiltelefon gjev meg høve til å tenkja og gjer ein rikare og meir tilfredsstillande livsstil mogleg. Med færre oppgåver å utføra og preferansar å tilfredsstilla, bremsar livet til eit tempo som er kompatibelt med kontemplasjon og takksemd.

Eit mobilfritt liv bidreg ikkje berre til å frigjera sinnet, men òg kroppen. Den antikke greske filosofen Anaxagoras presenterer eit anna syn på naturen til mennesket enn Pascal: «Det er ved å ha hender at mannen er den mest intelligente av dyr.» Vi kan vera ganske sikre på at Anaxagoras ikkje føresåg smarttelefonane. Tvert imot, å nekta å bruke ein mobiltelefon gjer det mogleg å bruka hendene sine til å utføra meiningsfulle aktivitetar (spele piano, hagearbeid, lesa ei bok) på ein slik måte at ein vert fullt absorbert i desse aktivitetane slik at dei kan bli så meiningsfulle og gjevande som mogleg.

• LES OGSÅ: God effekt av å kutte mobilbruken

Lettare å fokusere på andre aktivitetar

Utan ein mobiltelefon er det lettare å konsentrera seg om kva som står føre meg: ektefellen min og borna mine, arbeidet mitt, middag, gå ein tur. Eg prøver å velja aktivitetane mine med omtanke, så når eg gjer noko, vil eg ikkje vera eit annan stad. Det som mobiltelefonbrukarar kallar multitasking korkje interesserer eller imponerer meg.

Sjølvsagt er det sant at mobiltelefonar kan brukast ansvarleg. Vi kan slå dei av, eller berre ignorera den tekstmeldingane vi får. Men dette krev ekstraordinær viljestyrke. Ifølgje ei nyleg meiningsmåling trur 82 prosent of amerikanarane at mobiltelefonar i sosiale samanhengar skadar situasjonen meir enn han er til hjelp, men 89 prosent av mobiltelefoneigarane bruker likevel telefonen i slike samanhengar. Å nekte å bruke han i det heile garanterar at eg ikkje kjem til å bruke han når eg ikkje burde gjere det.

Fasttelefon har naturlege grenser mobiltelefon ikkje har

Nokre menneske vil insistera på at viss eg skal nekta å bruke ein mobiltelefon, bør eg òg nekta å bruke ein vanleg telefon. Det er sant at bruk av ein fastlinje-telefon introduserer liknande opplevingar som mobiltelefonar gjer. Men det har alltid vore naturlege og fysiske grenser på bruken av ein vanleg telefon, noko som er tydeleg frå namnet “fasttelefon”. Mobiliteten til mobiltelefonen introduserer ei radikal form for kommunikasjon ved å gjera dei framandgjerande effektane gjennomgripande. Eg vil verna dei direkte røynslene eg har att.

Den opphavlege tydinga av «connect» indikerte eit fysisk tilhøve – å binde eller feste saman. Vi brukar berre dette ordet til mobiltelefonkommunikasjonen vår som metafor. “Tilkoplingane” er eteriske; orda våre og tankane kjem til dei øvre områda av rommet ved sida av celletårnet berre for å verta verande der, då einingane våre kopla oss bort frå dei som vi deler rom med. Sjølv om vi har to hender er eg overtydd om at du ikkje kan halda ein mobiltelefon og handa til ein annan samstundes.

• LES OGSÅ: Me må behandle mobilbruk som røyking

Saka er henta frå Aeon og er omsett til nynorsk av Arnt Olav Foseide.

Forfattaren Phillip Reed er førsteamanuensis i filosofi ved Canisius College i Buffalo i New York, USA. Han interesserer seg først og fremst for etikk og moralpsykologi.