Leigetakar til hausten? Slik unngår du konflikt
For mange inneber den komande tida å flytte for seg sjølv – gjerne i leigd bustad. Då kan det vere nyttig å vere medviten rettane og pliktene ein har i den nye rolla som leigetakar.
I 2023 budde nesten éin million nordmenn i leigd bustad, ifølgje tal frå Statistisk sentralbyrå (SSB). Samtidig er det stadig fleire som treng hjelp med konfliktar som oppstår i forhold mellom leigebuar og leigetakar.
I fjor auka talet på saker til rettleiingstenesta Husleigetvistutvalet med 25 prosent frå året før. Dei aller fleste sakene kom ved inngangen av september, truleg grunna at mange leigeforhold blir inngått eller opphøyrer i sommarmånadane.
Guri Kvalsvik, seniorrådgivar i Husleigetvistutvalet, rår til medvit om leigeforhold allereie før ein skriv under på kontrakten, for å unngå konfliktar på eit seinare tidspunkt.
Ein god start
– Eg anbefaler alle å gå på visning så langt det er mogleg. Ha ein god dialog med utleigar og spør om alt ein lurer på. Forsøk å få flest moglege opplysningar om plassen du skal leige, seier Kvalsvik.
I veldig mange kontraktar står det at bustaden blir «leigd ut som han er», noko som inneber at det skal meir til før leigetakar kan vinne fram med at noko utgjer ein mangel ved bustaden. Det leigetakar «burde kjent til» då avtalen blei inngått, kan han ikkje krevje erstatning eller redusert leige for på eit seinare tidspunkt.
Det leigetakar «burde kjenne til» vil vere forhold det er lett å oppdage på visning, eller som står klart i kontrakten. Til dømes kan det vere manglande oppvaskmaskin, dersom det ikkje er nemnt at det følgjer med og det heller ikkje var i leilegheita under visning.
- Les også: Rekordmange har fått studentbustad – over 15 000 framleis i kø
Når ein bestemmer seg for å inngå ei leigeavtale, er det vidare viktig å lese grundig gjennom kontrakten ein får presentert. Det er oftast utleigaren som lagar utkastet til kontrakten, noko som set leigetakar i ein sårbar posisjon dersom han ikkje blir gått gjennom nøye.
– Ein bør spesielt vere merksam på det som står om varigheit – om kontrakten er tidsbestemt eller tidsubestemt. Ein bør sjå på om det er moglegheit for oppseiing og eventuelt lengda på oppseiingstida. I tillegg bør ein sjekke om det står noko spesielt om vedlikehald og kva tilstand bustaden skal vere i når ein flyttar ut, rår Kvalsvik.
– Ver obs på tilleggsbetalingar
Kvalsvik kan fortelje at lova på somme område stiller krav til kva partane kan avtale. Mellom anna må leiga vere fastsett til eit bestemt beløp i kontrakten.
Samtidig er det nokre ytingar ein ikkje kan avtale at leigetakar skal betale for i tillegg. Til dømes må internett anten vere inkludert i leiga, eller så må leigetakar opprette abonnement sjølv.
– Mange utleigarar prøver seg i ettertid med å krevje betaling for internett eller kommunale avgifter, men det er ikkje lov å ta betaling for slike faste utgifter. Det må vere innbaka i det leigebeløpet som er avtala.
Men det utleigar kan krevje betaling for i tillegg til husleige, er forbruksavhengige utgifter som til dømes vatn, oppvarming og straum.
Depositum skal på depositumskonto
I tillegg til ein nøye gjennomgang av kontrakten før signering, er eit anna føre-var-tiltak ved inngåing av eit leigeforhold å sjekke kvar depositumet blir plassert.
– Utleigar skal ikkje ha depositumet på ein privat konto, men det skal stå på ein depositumskonto i banken. Denne kontoen har ingen av partane tilgang til under leigeforholdet, seier Kvalsvik
Leigetakar kan forsikre seg om at det blir gjort ved å sjekke at kontoen ein betaler depositum til, ikkje er den same kontoen ein skal betale husleige til.
I tillegg er ein sikker på at pengane blir plasserte rett dersom banken tek kontakt med leigetakar for å få ei stadfesting gjennom bankID, då dette alltid skal skje ved oppretting av ein depositumskonto.
Oppmodar til å skrive protokoll
Dei fleste konfliktsakene Husleigetvistutvalet behandlar har oppstått når leigeforhold blir avslutta. Til dømes er ei vanleg konfliktkjelde at utleigar meiner det ikkje er vaska godt nok eller at noko er skada etter utflytting.
– For å unngå dette rår vi begge partar til å, både ved innflytting og utflytting, gå grundig gjennom leigeobjektet saman, ta bilde og gjerne fylle inn ein protokoll der ein konkret skriv kva stand bustaden er i ved innflytting. Då kan ein lett sjå om skader er nye eller ikkje ved utflytting, seier Kvalsvik.
Ei anna vanleg kjelde til konflikt er at leigetakar meiner det er manglar i bustaden. Typisk kan det vere at kvitevarer ikkje fungerer eller at det er mugg i veggane.
- Les også: Når kan huseigar kaste deg ut?
– Ein del saker oppstår av at leigetakar held tilbake husleiga grunna slike manglar, og at utleigar er usamd i dette.
Om det oppstår ting leigetakar er misnøgd med i leigeperioden, rår Kvalsvik til å melde frå til utleigar så fort som mogleg og krevje at det blir gjort noko.
Dersom det likevel ikkje blir gjort noko med problemet, bør leigetakar søke rettleiing om korleis ein skal gå fram og gjere seg kjend med reglane som gjeld. Då kan ein til dømes vurdere å halde tilbake leige, eller krevje erstatning eller avslag i leige.
I tillegg er Jussformidlinga og Jussbuss døme på hjelpetenester der jusstudentar gir rettshjelp til privatpersonar, til dømes når det gjeld problem i leigeforhold.
Bakgrunnfoto: Brandon Griggs/Unsplash. Kollasj: Framtida.no. Logo: L-innsikt.
