Klimaendringane kan få dramatiske følgjer for Svalbards befolkning

Kor alvorlege konsekvensane blir, er avhengig av kor mykje klimagassar Noreg og resten av verda slepp ut i åra framover.

Dersom utsleppa av klimagassar held fram med å auke frå år til år, kan Svalbard oppleve ein snittemperatur på over 1 grad celsius innan slutten av hundreåret. Det er ein auke på nesten ti grader frå gjennomsnittet i perioden 1971–2000.

I så fall vil isbreane på det norske øyterritoriet krympe vesentleg. Det øvste laget av permafrosten – som sørger for at bygningane på Svalbard står støtt – kjem nesten til å vere borte. Folk i Longyearbyen og Ny-Ålesund kjem dessutan til å oppleve ein jamn auke i nedbøren – og dessutan meir hyppige tilfelle av ekstrem nedbør. Dei må òg førebu seg på fleire lausmasseskred, flaumar og snøskred.

Les også reportasjen om 19 år gamle Amalie Henriksen som bur i Longyearbyen: – Det eg har kjent mest på, er at det er få folk på min alder

– Ikkje bra

Dette er eitt av tre scenario som er utgangspunktet for Svalbard-rapporten, som vart lagt fram i Longyearbyen måndag kveld.

Miljødirektoratet har bedt 44 leiande forskarar i Noreg om å sjå på kva konsekvensar klimaendringane kan få for innbyggarane på Svalbard dersom verda ikkje lykkast med å gjennomføre dramatiske kutt i klimautsleppa.

Her kan du lese om 15 måtar klimaendringane kan råke Svalbard på.

Forskar Graham Gilbert måler temperaturen i permafrosten i Longyearbyen. Viss utsleppa held fram med å vere høge, vil store delar av dei øvste laga av permafrosten vere borte, og bakken blir meir ustabil. Foto: Are Føli / NTB scanpix. Foto: Are Føli / NTB scanpix / NPK

Konklusjonen er at klimaendringane ikkje kjem til å gjere Svalbard heilt umogleg å bu på, men at det trygt kan slåast fast at det blir meir krevande å bu der i 2100 enn det er i dag. Det gjeld òg dersom utsleppa blir kutta allereie frå 2020.

– Det har vore store endringar på Svalbard allereie. Sidan 1971 har temperaturen auka med 3 til 5 grader, og vintertemperaturen har auka med 5 til 8 grader. Det har skjedd mykje som ikkje er bra, seier NVE-hydrolog og medforfattar av rapporten Hege Hisdal til NTB.

– Det er allereie utfordringar med å bu der, og dei kan bli stadig større. Dette handlar om heilt enkle ting. Når permafrosten tiner, blir det til dømes vanskelegare å bygge både vegar, bustader og tryggingstiltak. Det blir òg større problem for dei bygningane som er frå før, seier ho.

Kim Holmén frå Norsk Polarinstitutt, sa til Framtida.no i oktober at middeltemperaturen på vinterstid i Longyearbyen har stige med meir enn ti grader dei siste 30 åra: – Kvar enn eg legg blikket i omgjevnadane så finst det tydelege spor av at vi har eit varmare klima.

Adventfjorden på Svalbard frys ikkje lenger til om vinteren. Foto: Bente Kjøllesdal

– Beredskapen må aukast

Det som skaper mest uvisse rundt forskartala, er kor store dei menneskeskapte utsleppa av klimagassar blir i framtida. Naturlege klimavariasjonar og utilstrekkelege klimamodellar og dessutan tynt observasjonsgrunnlag gjer òg sitt til at ein ikkje kan slå fast heilt sikkert korleis Svalbard ser ut om vel 80 år.

Forskarane er likevel meir eller mindre sikre på hovudfunna i rapporten. Det blir meir nedbør, det blir meir skred og vatn i elvesystema, temperaturen kjem til å auke, permafrosten kjem til å tine og breane kjem til å krympe. Det er snarare kor ofte og kor mykje som er usikkert.

Det har vore store endringar på Svalbard allereie.

– Viss vi får til drastiske kutt nærmast umiddelbart, noko som er usannsynleg basert på utsleppstala, og held oss på ein nedovergåande kurve, er det ikkje sikkert at endringane blir så store. Men vi ventar endringar, seier Hisdal.

Dermed blir det stadig viktigare med auka overvaking av natur og skredforhold i åra som kjem. Det blir òg viktigare og viktigare å halde ved like infrastrukturen og ha god beredskap på Svalbard, meiner ho.

Les også: Vêrvarsel for dei neste 80 pra: Meir ekstremnedbør 

Befolkninga i Ny-Ålesund på Svalbard kjem truleg til å oppleve meir nedbør og større fare for flaum og lausmasseskred dersom klimautsleppa held fram med å vere høge. Foto: Are Føli / NTB scanpix / NPK

Fisken blir ramma

Temperaturaukane på Svalbard og elles i verda kjem ganske sikkert til å føre til at havnivået stig. Bresmeltinga på Svalbard kjem, ifølgje dei norske forskarane, til å stå for ein vesentleg del av havstiginga viss utsleppa held fram med å vere høge.

Auka havnivå rammar ikkje Svalbard-befolkninga direkte. Når breane smeltar, forsvinn vekta som tynger landsmassane, og Svalbard-øyane kjem til å heve seg minst like mykje som havnivået stig.

Verre er det med temperaturauken i havet, som venteleg blir på om lag 1 grad celsius i havområda rundt Svalbard. Saman med aukande havforsuring kan det få mykje å seie for det rike dyrelivet, som mange norske fiskarar er avhengige av.

Forskarane bak rapporten har ikkje sett på kva effekt klimaendringane kan ha på dyre- og plantelivet på og rundt Svalbard, men kan seie ein ting sikkert:

– Høge klimagassutslepp vil få store konsekvensar.

Les fleire saker om korleis klimaendringane kjem til å påverke Noreg her.

Ein av dei store isbreane som kalvar ut i Kongsfjorden ved Ny-Ålesund på Svalbard. Om 80 år er denne truleg mykje mindre, dersom utsleppa av klimagassar held fram å auke i same takt som i dag. Foto: Are Føli / NTB scanpix / NPK