Vekas viktigaste: Guterres ut mot Israel, nye fråværsreglar og stort dataåtak

Guterres-tale provoserer Israel

Israels FN-ambassadør Gilad Erdan har bede generalsekretær António Guterres om å gå av. Det skjedde etter ein tale Guterres heldt til FNs tryggingsråd tysdag.

Guterres fordømde Hamas sine terroråtak i Israel, men kritiserte òg den israelske bombinga av Gaza.

– Eg er djupt bekymra over dei klare brota på den humanitære folkeretten som vi er vitne til i Gaza, sa han. 

Han trekte fram at Hamas-åtaket «ikkje skjedde i eit vakuum», og at palestinarar har levd under okkupasjon i over 50 år. Det fall ikkje i god jord hos den israelske FN-representanten, som meiner Guterres rettferdiggjer massemord i Israel.

I etterkant seier Guterres at han er sjokkert over måten Erdan tolkar talen. Generalsekretæren peikar på at han tydeleg fordømte åtaket på Israel og sa at ingenting rettferdiggjer drap på sivile.

Israel har varsla at dei vil utføre ein bakkeinvasjon mot Gaza. Natt til torsdag sende dei inn stridsvogner i den nordlege delen av området. Dei skal ha trekt seg ut att like etter åtaket. Ifølgje hæren var åtaket det største til no på Gazastripa, og ein del av førebuinga til bakkeinvasjonen. Israels statsminister Benjamin Netanyahu har bede sivile i Gaza om å dra sørover. FN seier torsdag at ingen stader i Gaza er trygge.

Tilrådingar til ny fråværsgrense

Denne veka fekk regjeringa Utdanningsdirektoratet (Udir) sine tilrådingar til korleis ei ny fråværsgrense kan sjå ut.

I hovudforslaget sitt tilrår direktoratet:

• å fjerne krav om legeerklæring ved fråvær som kjem av helsegrunnar, og innføre ei eigenmeldingsordning for alt fråvær.
• at alt fråvær skal gjelde. I dagens ordning kan inntil ti dagar bli sletta frå vitnemålet. Udir føreslår å fjerne denne ordninga.
• at grensa for når ein elev kan miste karakter blir auka frå 10 til 15 prosent. Samstundes blir skulen pliktige til å tilby samtale med eleven når eleven nærmar seg høgt fråvær.
• at fråvær ikkje skal førast på vitnemål eller kompetansebevis verken i grunnskulen eller i vidaregåande opplæring.

Elevorganisasjonen meiner «enorme mengder» elevar vil stå i fare for å ikkje få karakter med dei føreslåtte endringane frå Utdanningsdirektoratet.

– Vi er redde, kan ein seie. Her føreslår ein at alt fråvær skal telje uansett grunn opp mot 15-prosentgrensa. Det vil seie at om du skal i gravferd eller på idrettsarrangement eller har køyreopplæring, så tel det uansett. Så alle som når 15 prosent, uansett årsak, kjem til å stå i fare for å stryke, sa leiar Petter Andreas Lona til Framtida.no.

Stort dataåtak mot norske verksemder

Fleire norske verksemder er nyleg blitt utsette for eit alvorleg dataåtak. Sjefen i Nasjonal sikkerheitsmyndigheit (NSM), Sofie Nystrøm, seier til Dagens Næringsliv at åtaket er «meir potent» enn cyberåtaket som var i sommar mot fleire departement.

NSM forklarar at det er snakk om ei såkalla «nulldagssårbarheit». Det er ein trussel som ingen kjenner frå før, noko som gjer det vanskelegare å oppdage åtaket og å handtere det. Åtaket kan ha gitt hackarar full kontroll over delar av nettverkseiningane til dei råka verksemdene. Det er ikkje kjent kven som står bak, og det er ikkje blitt offentleggjort kven det er som er råka, og om det er offentlege eller private verksemder.

I ein rapport førre fredag åtvara NSM om alvorlege hol i Noregs digitale tryggleik. No ber dei verksemder om å oppdatere programvara som er råka.

Minst 27 døde etter orkan i Mexico

Orkanen «Otis» har teke livet av 27 menneske i Mexico. Fire personar er sakna. Det fortel landets innanriksminister Rosa Icela Rodríguez Velázquez, ifølgje NTB.

Orkanen er ein av dei kraftigaste som har råka Mexico. Då han trefte turistbyen Acapulco på stillehavskysten, var han klassifisert som kategori 5. Det er det høgaste nivået på skalaen.

VG skriv at skadeomfanget framleis er uklart, og at byen med 800 000 innbyggjarar er skore av frå omverda. Det er òg vanskeleg å få inn hjelp på grunn av overfløymingar og stengde vegar.

På veg innover i landet har orkanen svekt seg til ein tropisk storm.

Byrådet i Oslo er klart

Denne veka fekk Oslo, og delvis Bergen, endeleg på plass kven som skal leie byane framover. Det skjer halvanna månad etter lokalvalet.

I Oslo utgjer Høgre og Venstre byrådet. I tillegg har mindretalsbyrådet støtte frå Framstegspartiet og Kristeleg Folkeparti. Ordføraren dei neste fire åra er Anne Lindboe (H), og Julianne Ofstad (Frp) blir varaordførar. Eirik Lae Solberg (H) er ny byrådsleiar. Tidlegare byrådsleiar Raymond Johansen (Ap) er på si side klar for ny jobb som generalsekretær for Norsk Folkehjelp.

Bergen har fått ny ordførar, men byrådet er ikkje på plass. Marit Warncke frå Høgre blei valt til ordførar onsdag ettermiddag, då bystyret møttest for første gong.

Byrådet, som har utøvande makt i byen, er derimot ikkje klart. Høgre, Framstegspartiet og Senterpartiet forhandlar om makta. Dei har støtte frå Bergenslisten, Industri- og næringspartiet og Pensjonistpartiet, men må først bli samde om ei byrådsplattform. Avtroppande byrådsleiar Rune Bakervik (Ap) seier at det er første gong det ikkje er kome på plass eit nytt byråd før det første bystyremøtet, ifølgje NRK.

Lyspunkt: 14-åring fann opp såpe for å behandle kreft

14 år gamle Heman Bekele er kåra til USAs fremste unge forskar. Han stakk av med sigeren i «3M Young Scientist Challenge» etter å ha utvikla eit såpestykke som kan brukast i behandling av hudkreft. Han budde i Etiopia dei fire første åra av livet, og hugsa at folk arbeidde heile dagen i sola. Det inspirerte han til å forske på hudkreft.

14-åringen ville finne opp noko som så mange som mogleg kan nytte og som er praktisk. Innhaldet i såpa, skal bidra til å reaktivere cellene som beskyttar huda, slik at dei kan overvinne kreftceller. Han har utvikla ein prototype saman med ein rettleiar.

I videoen Bekele sende inn til konkurransen, seier han at han vil «kurere kreft, eitt såpestykke av gangen».

Det finst allereie kremar og salvar med liknande funksjon, men den unge forskaren trur ikkje det tidlegare har blitt brukt såpe til å overvinne hudkreft.

Han vonar på sikt å få såpa godkjent av det amerikanske Food and Drug Administration og ønsker å starte ein ideell organisasjon som vil dele ut såpa.