Korona påverka søvnen vår – og vil halde fram med å gjere det

– Sjølv om førekomsten av søvnproblem auka under pandemien, er det individuelle forskjellar. Undersøkingar har vist at blant såkalla «gode sovere» før pandemien, var det 20 prosent som opplevde at søvnen vart dårlegare. Medan blant dei som hadde insomni frå før, var det 25 prosent som fann at søvnen vart betre, seier postdoktor Erlend Sunde ved Universitetet i Bergen (UiB) til NTB.

I siste utgåve av magasinet Søvn har Sunde samanfatta eit utval av studiar som har undersøkt samanhengar mellom covid-19-pandemien og søvn.

– Eit imponerande tal forskingsartiklar har vorte publiserte i løpet av covid-19-pandemien. Stort sett har dei sett på søvn i periodar med sosiale restriksjonar og lockdown i starten av pandemien, seier Sunde.

Søkte på «insomni»

I mars 2020, tre månader etter at dei første tilfella av covid-19 vart rapporterte og spekulasjonar om omfanget byrja, erklærte Verdshelseorganisasjonen (WHO) at dette var ein global pandemi. Det var skremmande og utvikla seg raskt.

Over heile kloden kom tiltak. Ikkje berre fysiske forandringar i kvardagen, men frykt, bekymring og uvisse påverka nattesøvnen til folk, spesielt i byrjinga av pandemien.

Dei fem første månadene av 2020, då koronaviruset byrja å spreie seg, var det 58 prosent auke i googlesøk etter «insomni».

Då dødstala byrja å stige, auka Google-søk på søvnløyse: Frå mars til mai 2020 var det ein klar samanheng mellom insomni-søk og talet på covid-19-relaterte dødsfall.

Stabilisering

Norsk koronamonitor frå Opinion har heile vegen gjennom pandemien spurt 79.000 nordmenn om korleis dei vurderer si eiga psykiske helse og livssituasjonen. Mykje tyder på at vi tilpassa oss den nye normalen. I juli i år, etter 500 dagar med pandemi, var delen som opplever kvardagen som psykisk belastande, på sitt lågaste nivå på nesten ti månader, med 26 prosent, ifølgje Opinion.

Sunde seier fleire studiar viste at søvnlengda har auka for mange, og søvnmønsteret og døgnrytmen har vorte meir stabilt. Eit døme på dette, er reduksjon i sosialt jetlag (SJL). SJL er forskjellen i tidspunktet for søvn og søvnlengda, fridagar målt mot arbeidsdagar. Dei fleste blir normalt vekt av ein alarm på arbeidsdagar, som avbryt naturleg søvn, medan dei både legg seg og står opp seinare når dei har fri.

– Vanlegvis er det relativt stor forskjell i søvnen på arbeidsdagar og fridagar. Stort sett forskyv folk søvnen seinare, med minst ein time eller meir på fridagar, og dei søv òg lengre. For mange vart denne forskjellen mindre under pandemien, seier Sunde.

– Ein studie viser at søvnlengda på arbeidsdagar auka med ein halvtime under pandemien, medan søvnlengda på fridagar vart ti minutt kortare, seier Sunde.

Kva no?

Sunde seier at det no er behov for forsking som undersøkjer søvnen òg i seinare fasar av pandemien.

– Og kva vil skje når samfunn går tilbake til ein meir normal kvardag, spør han.

For dei som hadde problem med å få nok søvn, gav heimekontor moglegheit for å liggje litt lenger om morgonen, kanskje ta igjen litt søvn med ein lur på dagen. Kanskje kjende dei òg på at det var godt å sleppe unna krav om å prestere. Ein kvardag utan masse aktivitetar har vore mindre hektisk.

– Sosialt tidspress, alt du må stille deg til og førebu, kan gjere at vi ikkje får så mykje søvn som vi treng. ​ Ein studie viste at før pandemien nytta 75 prosent alarm for å vakne. Det gjekk ned til rundt 35 prosent under pandemien, seier Sunde.

Søvnforskarane ved Universitetet i Bergen seier at både dei som sov betre under pandemien, og dei som pådrog seg søvnforstyrringar, er i faresona for å slite med søvn utover hausten og vinteren.

Dei som har utvikla søvnproblem, kan nemleg ikkje forvente at desse blir borte av seg sjølv – dessverre. Det er ofte slik at søvnproblem held fram, også etter at årsakene er borte.