Forfattar: – Barna må få vere med i samtalen om 22. juli

– Det har komme mange utgivingar om 22. juli, både bøker, TV og filmar. Dei har alle det til felles at dei er skrivne av vaksne til andre vaksne, seier journalist og forfattar Thomas J.R. Marthinsen til NTB.

Han meiner dette er litt paradoksalt med tanke på at ein ofte snakkar om at 22. juli aldri må skje igjen.

– Det er jo barna som faktisk skal ta over etter oss og leve med det vi gjer. Og ikkje gjer. Då må dei få vere med i samtalen, seier han.

Forfattar Thomas J.R. Marthinsen har reist rundt i landet og møtt barneskuleelevar for å snakke om 22. juli. Foto: Ina Lykke Schmidt / NTB / NPK

Boka hans, som vart gitt ut tidlegare denne månaden, siktar seg inn på barn mellom 9–12 år. Boka er gjennomgått av ein psykolog og terrorforskar for å sikre at bodskapen er godt formidla til dei unge lesarane.

I arbeidet med boka reiste forfattaren rundt til barneskular rundt om i Noreg for å prate med barn om 22. juli. Spørsmåla til barna er i boka formidla vidare til både overlevande, politiet, pårørande, forskarar og ekspertar, og dessutan statsminister Erna Solberg (H), som alle svarer på både barna og forfattaren sine spørsmål.

– Er vi trygge no?

Marthinsen fortel at vitebegjæret om 22. juli er stort blant barn som ikkje var fødde i 2011. Mange barn han snakka med, har berre fått med seg brotstykke. Spesielt lurer mange på om gjerningspersonen kjem ut av fengsel.

– No etter ti år er det liksom godt etablert blant oss vaksne at Anders Behring Breivik sit i fengsel, og at han sannsynlegvis aldri slepp ut. Men det var veldig mange barn som var usikre på om han kan komme ut igjen, seier han.

Forfattar Thomas J.R Marthinsen ønskjer å svare barn og unge på spørsmål dei har om 22.juli 2011 gjennom ei sakprosabok. Ho er kalla “La oss snakke om 22.juli”. Foto: Solum Bokvennen

Forfattaren snakka deretter med Jon-Håkon Schultz, professor i pedagogisk psykologi, som fortel at dette spørsmålet har oppteke mange barn.

– Schultz seier at det dei spør om då, er ikkje den rettslege prosessen med reglane for prøvelauslating og slikt. Det barna eigentleg spør om då, er: Er vi trygge no?

Boka tek òg for seg der motiva til gjerningsmannen kom frå, ekstremisme og hat på nettet. Marthinsen peikar på at barn i dag ikkje hugsar første gong dei var på nettet – dei har alltid vore på nettet.

– Vi vaksne hadde ikkje den same tilgangen då vi var barn. Det stiller nokre ganske store krav til evna barna har til kjeldekritikk, til å stoppe og spørje: kor sant er det eg les no?

• Éin av tre Utøya-overlevande har fått hatmeldingar eller truslar. Les om korleis kronprinsparet reagerer: – Skammeleg

Ei lang rekkje 22. juli-bøker

Marthinsen si bok føyer seg inn i rekkja av ei lang rekkje bøker om 22. juli som blir gitt ut i samband med at det i år er ti år sidan angrepa.

Fleire overlevande har skrive bok, mellom dei fylkesrådsleiar Tonje Brenna i Viken, som har gitt ut boka «22. juli – og alle dagane etterpå». Det same gjeld Oslo sin varaordførar Kamzy Gunaratnam, som i vår gav ut boka «Din kamp er min kamp». Ho omhandlar både terrorangrepet, oppveksten hennar og hennar politiske liv.

Fleire bøker blir gitt ut i samband med at det er ti år sidan terrorangrepa 22.juli 2011. Omslag: Kagge forlag, Aschehoug, Res publica, Manifest og Cappelen Damm.

Jørgen Watne Frydnes er dagleg leiar av Utøya, og i april gav han ut boka «Ingen mann er en øy». Der beskriv han korleis Utøya vart «tatt tilbake» i kjølvatnet av angrepet, og lesaren blir teken med rundt på øya gjennom ulike årstider.

Førre månad gav Stian Bromark ut boka «Ingen fred å finne», der han følgjer fleire overlevande gjennom dei ti åra som er gått sidan angrepa.

Ali Esabati heldt foredrag på Utøya den skjebnesvangre dagen i 2011. I boka «Etter rosetoga: 22. juli og det farlege hatet» fortel han om opplevinga si og løftar samtidig blikket for å undersøkje dei ekstremistiske haldningane bak terroren. Boka vart gitt ut tidlegare denne månaden.

I juli kjem boka «Utøyakortet», som er skriven av Snorre Valen. Boka tek eit oppgjer med det Valen meiner er den manglande evna offentlegheita har til å ta tak i dei ubehagelege følgjene av 22. juli.

• Les også om dokumentarfilmen Generasjon Utøya som er kåra til beste norske dokumentarfilm: – Viser tydelig konsekvensane av hatefulle yringar.

I Generasjon Utøya får vi følge Ina Rangønes Libak frå Averøya både når ho går inn i vervet som leiar for Auf i 2018, og når ho går av som leiar to år seinare. Vi får òg vere vitne til korleis ho som AUF-leiar må handtere alvorlege trusselmeldingar. Foto: Fenris film