«Kæn é få `n påsså?»

Dette innlegget er éin av tre vinnarar i skrivekonkurransen til Fridtiov Oos´legat, Framtida.no og Magasinett. 170 bidrag var med i konkurransen.

Det har hendt tallause gonger at eg har vore på ein framand stad og spurt «kæn é få `n påsså?» på butikken. Det har også hendt tallause gonger at eg har vore personen i kassa, i mi eiga heimbygd, og spurt ein stakkar frå utanbygdes «vil du ha `n påsså?». Og nesten like mange gonger har eg fått attende eit halvt forvirra, halvt desperat blikk, som om eg nettopp har gjeve personen i oppgåve å lese og analysere heile diktsamlinga Stein til stein av Jon Fosse.

Akkurat då, akkurat der og då, hadde det vore frigjerande å ha eitt felles talemål. All kommunikasjon hadde gått problemfritt, og eg hadde sloppe å repetere ordet «påsså» til den andre personen anten hadde forstått kva eg meinte eller til eg hadde gjedd etter og gjort meg sjølv skamfull ved å seie «pose».

Likevel er det berre i desse få minutta eg skulle ønskje alle hadde snakka det same talemålet, for da hadde alle ukjende dialektord vore borte. I grunn er dette noko eg, som ung dialekt- og nynorskbrukar har tenkt mykje på, etter eg for nokre år sidan verkeleg starta å interessere meg for språk.

Eg veit at min generasjon har generelt ei meir utvaska dialekt

Eg har tenkt mykje på fråsegna til språkprofessor Arne Torp om at vi i framtida kjem til å ha landsdialekter, og kanskje enda lenger inn i framtida eit standard talemål. Eg veit sjølv at dette er berre ein spådom, men det er ein spådom eg diverre ikkje har noko problem med å tru på.

«Eg har opp gjennom åra høyrt store forskjellar mellom min generasjon, foreldregenerasjonen og besteforeldregenerasjonen sin talemåte», skriv Synne Solberg (18). Foto: Privat

Eg veit at tida kjem; eg har opp gjennom åra høyrt store forskjellar mellom min generasjon, foreldregenerasjonen og besteforeldregenerasjonen sin talemåte. Eg veit at min generasjon har generelt ei meir utvaska dialekt. Eg veit at min generasjon plukkar opp ord og uttrykk frå over alt rundt oss.

Kebabnorsk blant ungdommar i Noreg blir mykje brukt, men vi plukkar også opp nytt slang frå internett, som vi bruker aktivt i daglegtala vår. Dette kan jo både vere bra og dårleg: vi har alle eit felles språk og ordforråd vi kan forstå kvarandre med.

Vi bruker jo også det engelske språket utruleg mykje når vi sit og scrollar på internett. Dette gjer at norsk ungdom lett kan kommunisere med andre på tvers av landegrenser, men det gjer også at det norske språket blir nedprioritert; er det eit godt engelskord for ei ny oppfinning, finn vi sjeldan tid for å finne eit godt norskord.

Heile dette språkscenarioet med eit felles talemål kan vere perfekt: ingen vil nokon gong oppleve kommunikasjonsproblem grunna det norske språket, livet blir rett og slett lettare! Vi slepp tørre språkdiskusjonar innafor Noregs grenser, og vi kan gå mest mogleg i flokk utan å vere redd for å skilje oss ut. Plagsame identitetsmarkørar treng ingen å stille seg etter. Vi blir like. Ein herleg tanke, ikkje sant?

Dialekta di minner deg alltid på kvar du høyrer heime, og kan seie mykje om deg som ein person

Det er akkurat denne vesle ekstra tingen eg vil seie er viktigare enn at eg skal ha null problem med å forstå ein person frå Vinje; identitet og nasjonalkjensle. Kjensla vi kjenner ekstra godt på når vi ser på skirenn der det blir firedobbelt norsk, stirar på utsikta frå toppen av eit fjell og ser på det norske storriket, eller har på oss bunaden i 17. mai toget og høyrer korpset i det fjerne. Denne vesle rørsla som vekkjer heile kroppen vår og seier: «Hei! Her høyrer vi heime, her skal vi bli!»

For det er noko med dette, å prate ei dialekt, og gjennom språket vise kvar du kjem frå. Det er ein del av identiteten vår, denne nasjonalkjensla vi kjenner på når nokon seier: «Så fin dialekt du har! Kvar er du frå?» når du er utanbygds. Dialekta di minner deg alltid på kvar du høyrer heime, og kan seie mykje om deg som ein person, for det er nærmiljøet du veks opp i som formar deg og identiteten din.

Men ja, det hadde kanskje vore lettvint for meg å kunne spørja om ein «pose?» i butikken utan at eg sjølv hadde følt meg framand i språket, og det hadde vore lettvint for folk som skal lære det norske språket at det berre er ein versjon. Men på den same tida hadde eg mista språket med dei mange dialektane som står meg så nært, mi eiga dialekt som er meg så kjær, og eg hadde rett og slett mista ein bit av min identitet og daglege stoltheit. Eg hadde mista den daglege nasjonalkjensla mi, og om vi blir nordmenn utan stoltheit og nasjonalkjensle, kva blir vi eigentleg då?

LES INTERVJU MED VINNARANE HER!

Vinnarane av skrivekonkurransen er frå venstre: Thea Holand (17) frå Heggen videregående skole i Harstad, Celine Rognaldsen Mietle (18) frå Nøtterøy videregående og Synne Solberg (18) frå Vinstra vidaregåande skole. Foto: Privat