Mysteriet i vest

Mysteriet Sogn og Fjordane

Dette er ein del av ein større artikkel frå Utdanningsnytt, les heile her.

Forskarane har undersøkt nasjonale prøve-resultat i lesing, norsk og engelsk i 416 av 429 kommunar.

– Då ser vi at nynorskkommunar presterer betre enn bokmålskommunar, seier forskar Göran Söderlund.

Les første del av artikkelen: Sogn og Fjordane er fylket som forundrar forskarane

Etter å ha korrigert for sosioøkonomiske forhold fann dei ein samanheng mellom nynorsk og betre resultat, men det treng ikkje bety at det er ein årsakssamanheng. Ei rekkje faktorar som dei ikkje har kontrollert for, kan vere med å drive effekten. Utrekningane til forskarane viste at nynorsk kunne forklare om lag fem prosent av variasjonen i resultata.

– Men her vil mange variablar spele saman, og det er veldig vanskeleg å setje prosentar på slike forklaringar. Når det er sagt, er fem prosent nokså mykje, seier Söderlund.

Jentene har høgare meistringsforventingar i Sogn og Fjordane. Foto: Jørgen Jelstad

Jentene skil seg ut
Jentene i Sogn og Fjordane har høgare meistringsforventningar enn jentene i dei andre fylka.

Forskarane spurde 761 elevar fordelte på 31 skuleklassar i fire fylke.

– Dette måler ikkje sjølvtillit, men meistringsforventning. Tidlegare studiar viser at det er ein samanheng mellom korleis ein trur ein vil gjere det på prøven, og korleis ein faktisk gjer det, seier forskar Göran Söderlund.

I studien forklarte meistringsforventningane hos elevane rundt femti prosent av resultata på den nasjonale prøven i rekning. Dette var tilnærma likt i alle dei fire fylka. Elevane i Sogn og Fjordane hadde noko høgare meistringsforventningar samanlikna med to av dei andre fylka, men skilnaden var ikkje veldig stor.

Men det endra seg då forskarane delte opp etter kjønn. I slike undersøkingar har alltid gutane høgare meistringsforventningar enn jentene, så også i denne studien. Det var heller ingen forventningsskilnader mellom gutane i fylka.

– Det som driv dei høgare meistringsforventningane i Sogn og Fjordane, er jentene. Dei har høgare meistringsforventningar enn jentene i dei andre fylka, seier Söderlund.

Denne effekten var heilt tydeleg i studien.

– Det er berre ein tusendels sjanse for at dette funnet er feil, så vi meiner det ligg noko her. Kvifor jentene har større meistringsforventningar i Sogn og Fjordane, veit vi ikkje, seier Söderlund.

LES OGSÅ: Vil gi stipend til nynorske bloggarar

Foreldra er meir støttande
Ei spørjeundersøking viser at foreldra i Sogn og Fjordane støttar og oppmuntrar skulegangen til barna på ein litt betre måte enn i dei andre fylka.

Forskarane har gjennomført ei spørjeundersøking på 38 skular i tre fylke. 1730 elevar og 1083 foreldre har svart på undersøkinga (svarprosent 93 og 58).

– Vi finn enkelte skilnader, og alle fordelane er i favør av Sogn og Fjordane, seier Thomas Nordahl, forskar ved Høgskulen i Hedmark.

Det er særleg blant foreldra dei finn skilnader.

– Foreldre i Sogn og Fjordane uttrykkjer at dei støttar og oppmuntrar skulegangen til barna på ein litt betre måte enn i dei andre fylka. Samtidig ser vi at elevane i Sogn og Fjordane uttrykkjer at dei får litt meir støtte og hjelp til lekser heime samanlikna med andre fylke, seier Nordahl.

Han trur funna kan forklare noko av dei positive skuleresultata i fylket.

– Dette er heilt i samsvar med internasjonal forsking som viser at foreldra har innverknad på læringsutbytet til barna. Det har ikkje med utdanningsnivået til foreldra å gjere, men korleis dei opptrer som støttande medspelarar i skulegangen til barna sine. Det handlar om kva innstilling og haldning foreldra har til skulen, seier Nordahl.

Han understrekar at skilnadene dei finn, er små, men signifikante. Utvalet i undersøkinga kunne ifølgje Nordahl med fordel vore litt større, men forskarane har kontrollert for ei rekkje bakgrunnsvariablar.

– Andre fylke kan lære av Sogn og Fjordane gjennom å satse meir på foreldra. Vi har vore defensive når det kjem til foreldra si involvering i skulegangen til eigne barn. Særleg når vi veit kor mykje foreldra har å seie for skuleresultata, seier Nordahl.

LES OGSÅ: – Svakast i landet på befolkningsvekst

Kompetansen til lærarane påverkar resultata
Utdanningsnivået til læraren har noko å seie, men lærarane i Sogn og Fjordane er ikkje betre utdanna enn i andre fylke.

Forskarane har sett på eksamenskarakterar for 10. trinn i fire fylke og kopla desse mot utdanningsnivået til elevane sine lærarar.

– Vi finn ein samanheng mellom utdanningsnivået til læraren og elevresultata, men vi finn ikkje at lærarane i Sogn og Fjordane er betre utdanna enn i andre fylke. Kompetansen til lærarane har innverknad på resultata, men det er ikkje dette som forklarer kvifor elevane i Sogn og Fjordane gjer det betre enn elevane i dei andre fylka, seier forskarane Anne Norstein og Terje Myklebust.

Dei fann heller ikkje at erfaringa til lærarane hadde noko å seie for resultata, men dei peikar på at det kan ha samanheng med manglar i datasettet.

– Effekten av etter- og vidareutdanning for lærarane ser ut til å vere relativt sterk. Kanskje er det også slik at dei første 30 studiepoenga har mest å seie, seier Norstein.

Positiv effekt av målstyring
Studien viser ein positiv samanheng mellom resultat på nasjonale prøver og gode prosedyrar for evaluering av resultata, men forklarer ikkje kvifor Sogn og Fjordane er betre enn andre fylke.

Førsteamanuensis ved Universitet i Agder, Liv Bente Hannevik Friestad, har sett på samanhengen mellom ulike styringssystem i skulen og resultata til elevane. I studien ser ho på korleis kommunane bruker resultata frå nasjonale prøver. 143 kommunar har svart på ei spørjeundersøking som vart send til alle norske kommunar.

– Kommunar som har talfesta mål for nasjonale prøver, hadde høgare resultat i gjennomsnitt for lesing og rekning for femte trinn. I dei kommunane der tilsette frå kommunen diskuterte resultata med den enkelte skulen eller fleire skular saman, såg vi at det var betre resultat i lesing og rekning på niande trinn, seier Friestad.

Dei regionale skilnadene var ikkje målbare og gav ingen utslag for Sogn og Fjordane.

LES OGSÅ: Foreslår Sogn og Fjordane som éin kommune

Premiering verkar negativt 
At foreldra oppmuntrar til å oppnå betre skule-resultat, ser ut til å verke positivt, medan premiering av gode resultat ser ut til å ha negativ effekt på skuleprestasjonane til elevane.

Helge Hernes er førsteamanuensis ved Universitetet i Agder og har undersøkt kva rolle foreldra har for korleis skulen lukkast med å utvikle kunnskap, dugleik og haldningar hos elevane. Datagrunnlaget er svar frå 981 foreldre med barn i skulen frå 1. til 10. klasse, av desse er det 81 prosent kvinner.

– At kvinnedelen er så høg, kan seie noko om kven av foreldra som bidrar i heim-skule-samarbeidet, seier Hernes.

Skuleprestasjonane til elevane blir positivt påverka av foreldre som ser ut til å vere meir støttande og oppmuntrande enn kritiske og utfordrande overfor skulen. Undersøkinga finn likevel ingen skilnader mellom Sogn og Fjordane og resten av landet.

LES OGSÅ: Rapport: Legg ned Sogn og Fjordane