Vekas viktigaste: Russebuss-bråk og ny sikkerheitslov i Hongkong

Klimarapport: Dystre rekordar i 2023

Ein rapport frå Verdas meteorologiorganisasjon (WMO) slår fast at 2023 var eit rekordår for havtemperaturar, issmelting i Antarktis, tilbaketrekking av isbrear og havnivåstiging.

Rapporten stadfestar at fjoråret er det varmaste som er registrert. Den globale gjennomsnittstemperaturen låg 1,45 gradar over førindustrielle målingar.

– Det vi var vitne til i 2023, særleg med havtemperaturar utan sidestykke, isbrear som trekte seg tilbake og tap av sjøis i Antarktis, gir stor grunn til bekymring, seier generalsekretær i Verdas meteorologiorganisasjon (WMO) Celeste Saulo  i ei pressemelding.

Ifølgje rapporten opplevde 90 prosent av havet hetebølgjeforhold i løpet av 2023, noko som påverkar økosystema i havet og korallrev.

Hetebølgjer, flaum, tørke, skogbrannar og tropiske syklonar skapte kaos, øydela kvardagen til millionar av menneske og førte med seg økonomiske tap på mange milliardar dollar, skriv organisasjonen.

WMO er ein del av FN. Generalsekretær António Guterres seier at rapporten syner ei verd på brestepunktet.

Russebuss-dekor skapar debatt

Kvinnegruppa Ottar politimelde denne veka ein russebuss i Bryne for å ha motiv som dei meiner er pornografisk innhald. Motivet syner ei naken kvinne og mann som har sex. Kvinnegruppa Ottar meiner illustrasjonen er kvinnefiendtleg.

Politiet har lagt bort saka fordi det ikkje vart rekna som noko straffbart, men saka har ført til debatt om haldningar i russetida.

– Som far og bestefar reagerer eg sterkt på det, fordi det er ei understreking av ei seksualisering av russetida, som vi ikkje vil ha – og som vi dessverre høyrer om frå elevar, som er i ein alder då det kan vere for belastande for mange, sa statsminister Jonas Gahr Støre (Ap).

Mødrene til to av medlemmane på russebussen har uttalt at dei ønskjer at borna skal måle over motivet, men russegjengen står for innhaldet og vil ikkje beklage.

Kvinnegruppa Ottar vil ta saka vidare, og meiner illustrasjonen bryt med likestillings- og diskrimineringslova om forbod mot å trakassere.

Regjeringa varsla denne veka at russetida skal endrast. Dei vil mellom anna flytte russetida til etter eksamen, gjere bussane tryggare og utvikle ein nasjonal strategi- og handlingsplan som for ei ny og meir inkluderande russefeiring.

Ny sikkerheitslov i Hongkong

Hongkong har vedteke ei ny sikkerheitslov, som blir kalla artikkel 23. Lova inneber mellom anna at ein kan få livstid i fengsel for forræderi og opprør.

Styresmaktene i Hongkong, som er lojale til Kinas president Xi Jinping, meiner lova er naudsynt for å sikre stabilitet. Hongkong-leiar John Lee har sagt at lova beskyttar mot potensiell sabotasje og krefter som prøver å skape problem, spesielt idear om eit uavhengig Hongkong, ifølgje BBC.

USA, Storbritannia og EU har åtvara mot at lova kan innskrenke fridomen i Hongkong ytterlegare, skriv NRK.

Hongkong har frå før av ei sikkerheitslov vedteken i 2020 som forbyr lausrivingsrørsler, statsfiendtleg verksemd, terrorisme og samarbeid med framande makter.

Regjeringa vil ha strengare «exit-skatt»

Denne veka presenterte finansminister Trygve Slagsvold Vedum (Sp) eit forslag til ein ny og strengare skatt for rike folk som flyttar frå Noreg.

Fleire rikingar har dei siste åra flytta til Sveits. Vedum seier alle skal bidra, og at dei som har aller mest ikkje kan stikke frå rekninga.

Sidan november 2022 har dei som flyttar måtta betale utflyttarskatt, men dei har kunna utsette han på ubestemt tid.

Med det nye forslaget blir det innført ei grense på 12 år.

– Det handlar om rettferd. Når du flyttar er det rett at du skal betale skatt for det du har tent i Noreg. Så må det vere romsleg og rimeleg, og difor ein 12-årsregel. Det kan vere nokre vil bu i utlandet ein periode og flytte heim igjen, seier finansministeren ifølgje NRK.

Skatten vil gjelde viss ein har ein gevinst på over 500 000 kroner. Forslaget er sendt på høyring med frist 21. mai.

Putin med over 87 prosent av stemmene i Russland

Søndag vart Vladimir Putin president i Russland for femte gong. Han fekk 87,8 prosent av stemmene, noko som er ti prosentpoeng meir enn ved valet i 2018.

Putin fekk endra den russiske grunnlova slik at han kunne stille til val for ein femte presidentperiode, forklarar Julie Wilhelmsen i Norsk utanrikspolitisk institutt (NUPI). Ho meiner valet av Putin ikkje er lovleg.

– Det har openbert blitt meir juks og meir brutalitet, seier ho til NRK.

Utanriksminister Espen Barth Eide (Ap) kallar det russiske valet udemokratisk.

– Det såkalla valet i Russland var verken fritt eller rettferdig gjennomført. Det har ikkje vore eit val slik vi kjenner det frå demokrati, seier han.

Lyspunkt: Fleire søkjer seg til yrkesfag

Søkjartalet til yrkesfag aukar. I år har over halvparten av dei som har søkt vidaregåande opplæring til hausten yrkesfag som førsteval, noko som er det høgaste sidan 2021.

Kunnskapsminister Kari Nessa Nordtun (Ap) seier dei har jobba for å få fleire til å søkje yrkesfag, fordi vi treng dyktige fagarbeidarar framover.

– Det er dei som skal vere med på å løyse dei store samfunnsutfordringane vi har framfor oss, seier ho i ei pressemelding.

Helse- og oppvekstfag er mest populært. Deretter følgjer teknologi- og industrifag som det nest mest populære yrkesfaglege studieprogrammet for søkjarane.