Vekas viktigaste: Våpenkvile, dokumentarstorm og auka spenningar på Koreahalvøya

Våpenkvile og gisselutveksling mellom Israel og Hamas

Denne veka vart det forhandla fram ei mellombels våpenkvile mellom Israel og Hamas.

Våpenkvila starta i dag, fredag kl. 7, 6 norsk tid, og skal vare i fire dagar. Avtala inkluderer at Hamas skal frigi 50 israelske gissel frå Gaza, og Hamas seier at Israel også skal frigi 150 palestinske gissel.

Dei fleste av gissela er kvinner og barn.

«El Loco» blir president i Argentina

Javier Milei er den nye presidenten i Argentina. Han vann 56 prosent av stemmene etter valet som var sundag. Milei er kjent under kallenamnet «El Loco» eller «Galningen, og har blitt samanlikna med andre høgreekstreme leiarar som ekspresidentane Jair Bolsonaro i Brasil og Donald Trump i USA.

Milei har mellom anna lova å:

• legge ned sentralbanken, og erstatte peso-valutaen med dollar
• legge ned ei rekke departement, inkludert dei for kultur, likestilling, helse og utdanning
• privatisere offentlege selskap, mellom anna innanfor energi-og flysektoren.

Argentina har dei siste åra slite med ei økonomisk krise. 40 prosent av innbyggarane i landet lev i fattigdom, og inflasjonen har nådd meir enn 140 prosent. Til samanlikning hadde Noreg i oktober ein inflasjon på 4 prosent frå oktober 2022, ifølgje SSB.

NRK trekk dokumentarserie etter klagestorm

Dokumentarserie «Ingen elsker Bamsegutt» har skapt store reaksjonar den siste veka. Dokumentaren handlar om ein mann i 60-åra, som ifølgje NRK sit fast fast i Filipinane og har prøvd å kome seg heim i elleve år etter å ha meldt flytting ved ein feil.

I dokumentaren kom det ikkje fram at mannen i 1991 vart dømt for å ha forgripe seg på seks barn mellom sju og ti år. Sidan premieren har NRK motteke over 250 klager  over at dommen ikkje vart nemnd i dokumentaren, og NRK trekte dokumentaren førre sundag.

Ein spleis som vart oppretta for å gi mannen pengar til å kome tilbake til Noreg vart også stoppa, men er opna att no.

NRK informerte onsdag på ein pressekonferanse om at dokumentarserien er avpublisert for godt. Kringkastingssjef Vibeke Fürst Haugen orsaka belastninga det har vore for familien omtalt i serien, og dei fornærma i dommen frå 1991.

– Eg skulle ha gripe inn, sa ho på pressekonferansen onsdag.

Ytre høgre-parti blir størst i Nederland

Partij voor de Vrijheid (PVV), eller fridomspartiet, fekk 35 av 130 mandat i den nederlandske nasjonalforsamlinga etter valet onsdag. Det gjer dei til det største partiet i landet.

PVV er eit parti på ytre høgre, og leiaren Geert Wilders har vore uttalt islamskfiendtleg.

– Vi skal demme opp om asyl-tsunamien, sa han etter valdagsmålinga onsdag.

PVV er også motstandarar av EU og vil ha folkeavstemming om medlemskapen til Nederland. Partiet har ikkje nok representantar til å danne regjering åleine, men det er uvisst om nokon andre parti er villige til å samarbeide med dei.

Spenninga aukar mellom Sør og Nord Korea

Tysdag skaut Nord-Korea opp ein satellitt som no går i bane rundt jorda. Dette har skapt spenningar med Sør-Korea, og FN har fordømt oppskytinga.

Ifølgje fleire land skal satellitten brukast til overvaking, men Sør-Koreas forsvarsdepartement seier dei førebels ikkje veit om han fungerer slik han skal.

Etter oppskytinga oppheva Sør-Korea delvis ei avtale som militær avspenning med nabolandet. Dette er ei avtale frå 2018 som skal hindre store militære tiltak.

Nord-Korea svarte med å oppheve avtala og seier dei kjem til å plassere ut fleire våpen ved grensa.

✨Lyspunkt✨: Portugal brukte berre fornybar energi i 6 dagar

I starten av november klarte Portugal å berre bruke fornybar energi i 149 samanhengande timar. Det slår den tidlegare rekorden deira på 131 timar.

Hovudkjeldene for fornybar energi i Portugal er vind og sol. Håpet er at desse etter kvart vil gjere fossil energi overflødig i landet.

REN, selskapet som er ansvarleg for å levere straum til landet, sa i ei utsegn at desse bragdene viser at landet blir meir berekraftig, samstundes som dei klarer å levere nødvendige tenester.