– Innerst inne er du vel utlending, sant?

Ei Twitter-melding frå barnevernspedag, miljøterapeut og forfattar Neda Alaei om eit møte ho hadde i ein heis, førte til ein tråd om kvardagsrasismen mange opplever i Noreg. 

Kven er du son til?

Du har høyrt det før, i alle fall om du bur på bygda. Anten det berre er småprat, eller eit oppriktig ønske om å plassera deg i ein samanheng, er spørsmålet om kor me kjem frå – og ikkje minst kven foreldra våre er – noko me truleg aldri kjem til å bli kvitt.

Ikkje gjer det så mykje, heller. Nokon har sjølvsagt eit større behov for å distansera seg frå foreldra enn andre (sjølv har eg vore både preste- og ordførarson, men lever godt med det), men dei fleste kan hosta opp eit nokolunde greitt svar, som får samtalen vidare – utan at det kostar noko særleg.

Men så har du dei andre. Dei som ser skrått på drosjesjåføren eller legen eller ei tilfeldig ung kvinne dei møter i heisen, og spør kor du kjem frå – og insisterer på at svaret skal vera noko anna enn Gudbrandsdalen eller Fredrikstad.

For dei lurer eigentleg ikkje på kven foreldra dine er, eller kva sidearm av fjorden du har dialekten din frå. Det trur eg faktisk ikkje desse folka bryr seg om.

Det dei eigentleg vil ha svar på, er kvifor du er så brun.

Fremmed mann i heisen: Hvor er du fra?
Meg: Norge.
FM: Men hvor er du egentlig fra?
M: Jeg er norsk.
FM: Men hvor er foreldrene dine fra?
M: De er fra Norge.
FM: … du ser ikke norsk ut.
Meg: *går endelig ut av heisen etter 5 lange etasjer*

— no soy Nada (@nedaelph) September 14, 2019

Og då kan ikkje svaret vera Fredrikstad. Det blir jo for dumt. Det seier seg sjølv.

For innerst inne er du vel utlending, sant? Du kjenner litt på det når du reiser på ferie til foreldra dine sitt heimland, at det er der lojaliteten og identiteten din ligg? Å nei, så du reiser aldri dit? Men du snakkar imponerande godt norsk, den skal du ha!

Kollega: “Er dere fra samme land?”
Min andre kollega er født i Pakistan. Jeg er født i Fredrikstad. #hvorerduegentligfra

— Daniel (@KukkolfKambo) September 16, 2019

Kanskje forstår dei ikkje sjølv kva dei gjer. Kanskje berre bryr dei seg ikkje. Resultatet er uansett det same: Gong på gong blir nordmenn heilt ufrivillig sett i frykteleg ubehagelege situasjonar.

Så tenker du kanskje at dette er heilt uskuldig småprat, at såpass må ein tåla. Har ein først skaffa seg ein sånn brun hud, må ein ta ansvar for det òg. Og kan dei ikkje berre seia frå dersom dei synest det er ubehageleg? Der og då, liksom, og ikkje komma sytande med det i ettertid, i debattinnlegg og lange tiradar i sosiale media?

Men dei kan ikkje det, veit du.

På flytoget på vei hjem fra Gardemoen i dag:
Mann: Hvor er du fra?
Meg: Stavanger. Født og oppvokst.
Mann: Men hvor du EGENTLIG fra?
Meg: Fra slufsa til morra mi. Vil du vite mer nøyaktig hvordan jeg ble til?
Mann: ??????

— Felicia Noelle (@feliciaxnoelle) September 15, 2019

Den vesle kvinna i heisen har ingen føresetnad for å vita om akkurat du kjem til å smila og trekka på skuldrene, og kanskje til og med beklaga deg, om ho seier at spørsmålet er ubehageleg, og ber om å få vera i fred.

Ho kan ikkje vita om akkurat du er ein av dei som blir aggressive når dei kjenner seg avviste eller ikkje får svar på det dei spør om.

Ho kan ikkje vita om du er ein gjennomroten kødd som berre er ute etter å laga kvalm.

Ho veit ingenting om deg.

Og du har faktisk ingen rett til å få vita noko som helst om henne heller.

Det var berre det. Takk for meg.