Kan emojiar bli ein del av språket?

Ytringa var først publisert på nettsidene til Aasen-tunet.

Det som i byrjinga var eit tillegg til skriftspråket, blir no ofte brukt i staden for det skrivne ordet. Gjer dette noko med språket vårt, i så fall kva?

Svaret på det må vi nok vente med. Sjølv om fagfolk for lengst har kasta seg over fenomenet, er det fort gjort å gløyme kor få år mange av dei digitale dingsane med tilhøyrande vanar og fenomen eigentleg har vore i liva våre, no når det i dag utgjer ein så stor og sjølvsagt del av kvardagen vår. Men på kort tid ser vi likevel nokre klare tendensar.

Både fagfolk og mannen i gata er usamde om bruken av desse bildeteikna. Eit døme på fagfolk som står langt frå kvarandre, finn vi i artikkelen «– Emojis er språkets kjønnssykdom» på nrk.no. Her er litteraturvitar Guri Idsø Viken og språkforskar Rolf Theil intervjua om bruken av emojiane. Idsø Viken meiner emojis er ein uting:

«Det er språkets kjønnssykdom. Det er veldig artig å lage dem, men veldig kjipt etterpå.».

Ho meiner bruken av emojiar er ein form for latskap og ignoranse. Språkforskar Rolf Theil er langt meir positiv, og meiner det er eit positivt tillegg i kommunikasjonen vår. Han peikar på det som mange ser på som den positive sida av emoji-bruken: At bildeteikn saman med skriftspråk kan erstatte den ikkje-verbale kommunikasjonen vi elles har i munnleg kommunikasjon, som gestikulering, tonefall, ansiktsuttrykk og anna.

LES OGSÅ: No kjem den første emojien med sjal

Emojipedia har laga emojiane slik dei trur Apple sine nye figurar vert sjåande ut i iOS 11.1. Illustrasjon: Emojipedia

Behovet for å bli forstått og tolka rett
Det fleste har klare meiningar om kvar, i kva setting og til kven ein sjølv brukar og ikkje brukar emojiar. Og det same andre vegen; korleis andre brukar det. Men mi og di forventing samsvarar kanskje ikkje. Kva skjer då?

Frank Rossavik peikar i artikkelen «Død over smilefjesene» på at andre sin bruk av emojis kan gjere at meldinga frå deg – utan emojiar – kan bli mistolka hos mottakar. For er mottakar sin bruk og forventing til andre sin bruk av emojiar ein annan enn din, kan det oppstå forvirring. 

For var du ikkje veldig streng i den beskjeden, utan emojiar? Var det ironisk eller alvor det du skreiv?

Emojiar kan også verke støytande på folk når det står i ein uventa kontekst for mottakaren. Ein negativ beskjed blir sjeldan betre av eit smilefjes til støytdempar, tvert imot. Nettopp dei ulike forventingane vi har til bruk eller fråvær av bildeteikna kan gjere bruken problematisk og kommunikasjonen uklar. 

Somme har samanlikna emojiane med hieroglyfar. Vi veit ikkje akkurat korleis den tidlege utviklinga frå bildeskrift til alfabet skjedde, men det er ein grunn til at piktografiske, ideografiske og logografiske system vart utvikla til skriftteikn og alfabet. Behovet for å uttrykke seg meir avansert, gjorde at bildeskrifta vart utvikla vidare til alfabet. Det som derimot er nytt og uprøvd fram til emoji kom på bana, er kombinasjonen av bildeskrift saman med eit velutvikla skriftspråk.

Men ein viktig årsak til utviklinga av skriftspråket, med kodifisering og normering, er behovet for å bli forstått og tolka rett uavhengig av relasjon mellom avsendar og mottakar. 

LES OGSÅ: Smilefjesa blir fleirkultuelle

Tendensar i tida
Emoji kan seiast å henge saman med fleire tendensar i tida. Det eine er snakkeskrivinga, som Audhild Gregoriusdotter Rotevatn har skrive masteroppgåve om, der det talte og skrivne språket smeltar saman gjennom dialektskriving i sosiale medium og nettprat. Emojis kan ved snakkeskriving erstatte ansikts- og kroppsspråket som ein munnleg dialog ville hatt, nett slik Theil er inne på.

Ein annan tendens bruken av emojiar heng saman med er visualiseringa i vår tid. Foto og video tek over ein stadig større del av kommunikasjonen. Dette heng igjen saman med den enorme mengda informasjon vi får inn kvar dag gjennom internett, og behovet det har gitt for å forenkle og komprimere.

Dei sosiale media og måten vi der kommuniserer på har ikkje minst lagt vegen open for bruk av emojiar.

Ein trend i tida er ideen om det anti-babelske språkmangfaldet. Språk skal i vår digitale tid ikkje lenger stå i vegen for global kommunikasjon. Facebook har til dømes byrja med å automatisk omsette språk i innlegg, med mindre du slår av denne funksjonen. Bra fungerer det ikkje, men det gir likevel eit godt bilde av ideen om kommunikasjon på tvers av språkgrenser. I dette mønsteret passar det globale emoji-språket inn.

Smilefjes, emotikon og emoji
Er emotikon og emoji det same? Nei, ikkje heilt, og det kan vere forvirrande nok.

Emotikon er eit typografisk uttrykk brukt i medium der det berre er mogleg å bruke tekst, der typografiske teikn blir brukt til å danne symbol. Til dømes slik det var i tekstmeldingar på mobilen for berre nokre år sidan. 

Emoji derimot, er visuelle bilete. Nokre emojiar kan likevel vere emotikon, og smilefjes kan vere begge deler – og mykje meir. Det ikoniske gule smilefjeset, som oppstod lenge før vår digitale tidsalder, vart laga i 1963 av Harvey Ball. Det teikna smilefjeset finn vi enda lenger tilbake, og er vanskeleg å tidfeste.

Opphav
Heller ikkje opphavet til emotikon og emoji er det same, verken etymologisk eller geografisk.

Emotikon, på engelsk emoticon, er sett saman av dei engelske orda ‘emotion‘ (kjensler) og ‘icon‘ (ikon), og kjem truleg opphavleg frå USA. 

Den amerikanske dataingeniøren Scott Fahlman er rekna for å vere den første som sende smilefjeset i ein e-post, i 1982:

«I propose that the following character sequence for joke markers: 🙂 Read it sideways. Actually, it is probably more economical to mark things that are NOT jokes, given current trends. For this, use 🙁 .»

Det er likevel usikkert om han faktisk var den første til å bruke emotikon. Ottar Grepstad skriv i Språksansen at eit liknande teikn var på trykk i Sunday Sun i 1967:

«Many people write letters with strong expression in them, but my Aunt Ev is the only person I know who can write a facial expression. Aunt Ev’s expression is a symbol that looks like this: – ).»

Emoji kjem frå Japan, og er sett saman av dei japanske orda ‘e‘ (bilde) og ‘moji‘ (teikn, karakter). På norsk har vi førebels ikkje noko anna ord for emoji, men bildeteikn kan til dømes brukast. 

Krystallkula
Somme irriterer seg grøne over andre sin bruk av emoji, andre misforstår i mangel på emoji, andre blir provosert av ein feilplassert emoji. Nokre brukar det som supplement til skriftspråket, andre som erstatning for det skrive ordet. Somme brukar det meir til pynt.

Med andre ord sprikar både bruken og forventingane når det gjeld emojiar.

Bruken av emoji i dag, og kunnskap om korleis skriftspråket har utvikla seg over tid, fører oss til eit overordna spørsmål:

Kan emojiane vere eit positivt tillegg til skriftspråket som gjer det rikare, eller kan det røve frå oss det systemet og behovet vi har i samfunnet for gjensidig forståing gjennom skriftleg kommunikasjon?

LES OGSÅ: Kunstmuseum stiller ut dei originale emojiane

Japanske Shigetaka Kuritaer framleis overraska over emojisuksessen. Illustrasjon: Shigetaka Kurita, Nippon Telegraph and Telephone (NTT DoCoMo)