Snakkar enkelt om vanskeleg litteratur

Prisvinnaren ville verken seie at ho blei «veldig, veldig glad» eller «sjukt glad» for å få Kringkastingsprisen då han blei overrekt på Det Norske Teatret onsdag.

– Eg vil seie på godt nynorsk at det var ovleg gildt å få Kringkastingsprisen for 2014. Takk!, sa Marta Norheim.

LES OGSÅ: Ovleg gildt å få Kringkastingsprisen

– Kulturprodukt
– Dette er jo ein pris som går direkte på det eg driv med til dagleg, nemleg å snakka på nynorsk i radio. Heilt ærleg er det 85 prosent nynorsk, ti prosent dialekt og fem prosent knot, fortalde Norheim.

For språket varierer etter kven ein snakkar med og situasjonen ein er i, peikte litteraturkritikaren på i takketalen.

– Eg er oppteken av dei språklege rollene vi går inn. Språk er ikkje natur, men eit fantastisk kulturprodukt skapt gjennom hundretusenar av år.

Språket som fenomen verkar sjølvsagt til ein begynner å tenkje over det, meiner ho.

– Vi kan overleve om det skjer ein reduksjon av språk eller artar. Men kva som blir borte når dette skjer, er vanskelegare å få oversikt over. Språk er meir enn ein effektiv måte å formidle informasjon på, sa Norheim.

LES OGSÅ: Gjev støtte til nynorskbyen Førde

Vekkjer «sovande» ord
På mikronivå dreier dette seg om ord. Sjølv har ho nokre gonger hatt gåande ein minikampanje for å finne og vekkje sovande ord som"ofse» og «melsdagar».

– Det er heilt greie ord du sjeldan høyrer. Ikkje fordi fenomena eller tinga ikkje finst lenger, men fordi ordet er ute av bruk.

– Eg trur ikkje på ei liberal tilnærming til språkutvikling. Eg trur ord blir borte fordi nokre språk dominerer. I språkbruk apar og hermar vi, og slik må det vere. Men det er ikkje det same som å la ord eller formuleringar gå i gløymeboka. Eg trur prisen har inspirert meg til å ta opp att sovande ord, sa Norheim under utdelinga.

LES OGSÅ: – Samanslåingar skviser nynorsken

Fagleg tyngd
I grunngjevinga for prisen blir det vist til at NRK-veteranen i ei årrekkje har sytt for god, normalisert nynorsk i radio, samtidig som ho har fagleg tyngd innan litteraturfeltet. Lyttaren stolar på det Norheim seier, meiner juryen.

– Kombinasjonen av fagleg kunnskap og evne til å formidle på eit klart og usnobbete språk gjer at Norheim snakkar til folk som liker å lese, rett og slett, heiter det i grunngjevinga frå Kringkastingsringen.

LES OGSÅ: Språkleg Ajax Sunshine

Vil snakke enkelt om litteratur
Å formidle «enkelt og greitt» er noko litteraturkritikaren legg vekt på.

– Radio er eit massemedium. Litteratur er noko både alle har eit forhold til, men òg eit fagområde. Det er veldig greitt å ikkje bruke faguttrykk. Eg er også oppteken av å snakke enkelt om vanskeleg litteratur. Mange har unødig høg respekt eller frykt for vanskelege bøker. Det er ikkje farleg om ein ikkje forstår alt. Ein skal ikkje forstå alt. Det er greitt å snakke slik om bøker, seier Nordheim.

LES OGSÅ: Vedtok feil versjon av Grunnlova

Populær litteraturkritikar
Juryen peiker òg på at Norheim ikkje først og fremst er nynorskbrukar, men ein fagleg sterk litteraturkritikar med ei svært god evne til å formidle.

– Nett derfor er ho ein god og viktig representant for nynorsken. Ho har gjennom fleire år brukt eit godt nynorsk språk som verktøy i formidling, og ho har med dette vorte ein av dei mest populære litteraturkritikarane i dag.

Å bruke nynorsk som verktøy er sjølvsagt for Norheim, som opphavleg kjem frå Voss.

– Eg kjem frå kjerneområdet for nynorsk. Det som ville vore veldig rart var dersom eg skulle snakke bokmål på radio. Ikkje fordi det er eit dårlegare språk, men det er ikkje det er det eg har vakse opp i. No har eg bikka over i nynorsk med ein dialektdel på ti prosent, seier Marta Norheim.

LES OGSÅ: Sure folk og tullenyheiter