Å leva det er å elska

Siv Anette Vadla smiler breitt gjennom stovevindauget i huset på oppsida av fjorden i Bogslia. Latteren kappar med novemberlyset. Skimrande frå himmel og fjord inn over det vakkert dekte bordet med fargerike kaffkoppar og bugnande fat. Sklir på ullsokkane ut på kjøkkenet. Slamrar med omnsdøra, hentar kaffen og skjenker godt.

Det er seks år sidan den haustdagen. Siv Anette er nettopp fytta til Stavanger på hybel der ho har begynt på vidaregåande. Denne søndagen er i ferd med å runda av helga heime i Bogslia saman med ei venninne ho har med seg heim. Etter ein hyttetur skal ho berre dusja og stella seg før dei skal over i familielag hjå
bestemor i nabohuset. Då smertene plutseleg står som knivar i magen. Ho tar eit par ibux, ein varm dusj, kjenner seg betre og forsikrar den forskrekka venninna om at det nok er over nå. Litt etterpå, på trappa til bestemor, er dei der igjen. Berre endå sterkare.

Etter turen til legevakta på Sand, er snart ho og mor på båten til sjukehuset i Stavanger. Mannskapet på hurtigbåten er informerte, veit at legehelikopter skal kontaktast om situasjonen forverrar seg.

– Mor hadde ein klut ho lunka i vatn som eg hadde på magen. Eg minnest eg var livredd for at tarmen skulle sprekka. Det var jo blindtarmen me tenkte på. Klokka blei halv eitt nattestid før dei fekk møta legen på sjukehuset. Klokka fre fekk Siv Anette sova, då meinte legen det fekk vera nok prøvar.

– Då eg la meg for å sova den natta kom ordet til meg. Heilt stilt. Kreft. Nei, sa eg til meg sjølv og la det så langt bak i tanken eg kunne. Men eg visste det då.

Morgonen kom med beskjed om at legane ville ha jenta til Haukeland i Bergen. Straks. Du skal på kreftavdelinga, men ikkje tenk ordet kreft. Det er berre fordi det er den avdelinga som kan ta dei rette prøvane, trøysta dei i Stavanger. Der kalte dei det dei fann i magen ei oppfylling. Det meinte legen i Bergen var eit rart ord. Eg vil heller seia svulst, sa han.

Ho plasserer behendig ei lubben vaffelplate på tallerknen. Legg på med mors heimelaga jordbærsyltetøy. Kroar dei lange beina under seg i sofaen som ein nøgd katt. Andletet modellvakkert under Rihanna-sveisen.

Den dagen då ho endeleg visste sikkert i Bergen, då alle som venta i engsting, måtte få vita. Den dagen sende far ei venninne ut til mor i Bogslia, og så sende han meldinga heim.

– Eg må le også, eg huskar eg omtalte den som ei helvetes kjip melding. Den var jo verkeleg det. Så kom helga, far og dotter fekk reisa heim. Til meir sorg og meir glede. Til ein veslebror på fem og ei søster på tolv år.

– Me kjem kjørande opp til huset, eg ser søskena mine venta utanfor huset. Karoline hoppar opp og ned og alt i bilen kan eg sjå kva ho ropar. Nå kjem dei, nå kjem dei.

Skeivt smil frå sofaen.

– Det verste var ikkje at eg var blitt sjuk. Det verste var  at eldstedottera, søstera og venninna var sjuk.

Det er berre orda hennar som vitnar om korleis det er fatt. 22-åringen arbeider på heiltid med å leva. Likevel har ho til nå tatt to og eit halvt år av vidaregåande. Planen er kreftsjukepleiar. I fjor tok ho allmennfaga med eit snitt på fem. I haust begynte ho på påbygg, men måtte leggja seg på operasjonsbordet den dagen dei andre begynte på skulen. Legane meinte ho ville vera på beina tidlegast etter to veker, om alt gjekk bra. Ho var oppe dagen etter.

– Det er ubegripeleg. Men eg veit det var mange som bad for meg.

Behandlinga som held sjukdommen i sjakk, går i rundar. På av. På av. Akkurat nå har ho fått fri frå cellegifta og skal ta det roleg fram mot midten av januar. Familien har valt å vera opne frå starten. Den kvelden alle visste, var det i løpet av timar tohundre meldingar på mobilen deira i Bergen. Den helga far og dotter kom heim frå sjukehuset, opna familien dørene for vener og familie og bygdefolk.

– All omtanken og varmen gjer meg og oss godt. Og så er familien min, mor og far og søskena mine, fantastiske. Dei har hjelpt meg på ein… her leitar den unge kvinna for ein gongs skuld etter ord.

– Dei har hjelpt meg på ein livsviktig måte.

Dei gjennomsyrar heile den lange samtalen denne novemberdagen i den omnsvarme stova med det innbydande bordet. Mor og far, søster og bror. Kor viktige dei er for henne, kor glad ho er i dei. Det har ofte vore far som har vore med henne på lange og tøffe behandlingsopplegg. I 2008 reiste dei til Sverige for ei svært sjeldan behandling som innebar at dottera fekk stamceller frå far. Kroppen reagerte etter ei stund på nødvendige medisiner med å kollapsa; det skulle bli ein tur ned i ein kjellar så djup at dei færraste trudde ho skulle komma opp igjen. På nyåret i 2009 låg ho på isolat, ute av stand til å gå, med betennelse i alle musklar. Då ho i april reiste seg, var det til to fysioterapibehandlingar om dagen. To gonger om dagen trente ho åleine. Først klarte ho seg med preikestol. Målet var å gå med krykker.

– Kvifor krykker? spurte far. Så eg begynte å gå utan. Først mellom senga og vasken på rommet. Kantinedama lovde å gå ut og kjøpa softis den dagen eg klarte det heilt ut til buffeten. Den smakte fantastisk. Smakte nydeleg gjorde også kongekrabben far hadde med seg til henne under eitt av opphalda i Bergen.

Og den gongen han hadde med biff som han steikte på stormkjøkken i garasjeanlegget på Haukeland. Med soppstuing og poteter han hadde fksa i løyndom med ho i kantina.

Dottera ler stolt. Tvilar på at andre har prøvd seg på det same.

– Mor lagar alt det beste ho kan tenkja på til meg. Eg kan aldri seia kva det betyr for meg, det dei gjer for meg.

Men livet er meir enn mat. Venninner, kino- og gjerne noko i skrekksjangeren, samt hardkokte amerikanske spenningsbøker, baking og skriving fell i smak. På bloggen hennar får ho oppdatert alle som følgjer henne på kva som skjer. Både med behandlinga og i livet elles. Her er risboller og cellegift, Syden-bilete og medisinske
uttrykk.

Formuleringsevnene fekk ho også brukt då ho hadde føredrag for over hundre sjukepleiarar om sine erfaringar rundt det å leva med sjukdommen. Slik ho nyt slagferdig galgenhumor frå medpasientar. Gutegjengen ho møtte på Haukeland som ville vita kva som feilte henne, fekk svaret ”det same som dykk.” Når diagnosene deira var testikkelkreft, var ho dermed automatisk innlemma i ballegjengen.

– Sånt gir meg fantastisk energi. Eg vil ikkje vera henne med kreft. Sjølvsagt set sjukdommen min preg på livet mitt, den tar mykje tid. Men for meg er det ikkje viktig å alltid snakka om den. Viss folk ønskjer å vita, er det berre å spørja. Er det spørsmål eg ikkje vil eller kan svara på, seier eg det berre. Folk tenkjer kanskje at dei ikkje kan snakka med meg om sine problem fordi mine problem verkar større. Men ein kan ikkje samanlikna slik; eg ønskjer å ta del i andre sine liv, i det som er viktig for dei som er rundt meg.

Denne artikkelen stod først på trykk i Suldalsposten.