Landet utan sjølvtillit

Ein seier gjerne at det er «typisk norsk å vere god». Vi er «verdas rikaste land», er verdas beste i vinteridrett, og har elles lite eller ingenting å lære av andre. Dette er ein gjenkjenneleg, men like fullt karikert versjon av det norske sjølvbiletet.

Realiteten er at vi er eit land med kronisk dårleg sjølvtillit. Vi veit utmerka godt at vi er eit lite land, og at det er andre enn oss som tek dei store avgjerslene i verda. Diverre dreg vi ofte denne innsikta for langt, og gjer oss sjølve mindre enn vi faktisk er. EU-debatten er det fremste dømet på dette. Det vanlegaste nei-argumentet eg møter blant folk flest, er nemleg at ein ikkje trur Noreg vil vere i stand til å påverke på innsida. Vi vil vere for små.

Sniktitting i Brussel
Joda, sjølvsagt går diskusjonen dei sedvanlege rundane rundt landbrukspolitikk, fiskeri, sjølvråderett, euro og så bortetter. Men etter dei fleste opplyste diskusjonar vil ein kome fram til det same som EØS-utgreiinga: Vi sit tjukt i det med begge beina allereie. Noreg er med på Schengen-samarbeidet om grensekontroll, på EUs-forsvarssamarbeid, på EUs justis- og politisamarbeid og ikkje minst; EØS-avtalen, den mest omfattande internasjonale avtalen Noreg nokon gong har signert på, som sidan 1992 har ført til innføringa av meir enn 8000 felleseuropeiske reglar i norsk lovverk.

Den såkalla «aktive europapolitikken» består stort sett i informasjonsinnhenting frå Brussel. Stortinget driv sandpåstrøing i stor stil, og norske diplomatar i Europas hovudstad brukar tida si på å drive lobbyverksemd mot svenskane og danskane, og ber tynt om å få sniktitte i sakspapir vi ikkje har tilgang til sjølve.

Vrir seg i stolen
Ein kan få ein flau smak i munnen av mindre. Og EU-motstandarar byrjar vanlegvis å vri seg litt i stolen på dette tidspunktet i diskusjonen. Og etter kvart innser ein realitetane: Noreg er ein del av det europeiske byråkratiet, men ikkje det europeiske demokratiet. Men det er då ein kjem til det som faktisk er kjerna i problemet: Vi lever overraskande godt med situasjonen. Fordi vi rett og slett ikkje trur at vi vil vere i stand til å påverke frå innsida. Vi tenkjer at eit lite land umogleg kan få noko særleg å seie uansett. Vi tenkjer at 13 av 754 sete i Europaparlamentet er så lite at det er like greit å bli heime.

Men sjølv om vi ikkje vil vere med og ta avgjerslene, har vi få problem med å vere med på spelet når reglane først er etablert. Vi er, og har alltid vore eit land som er rikt på naturressursar, og som er avhengig av eit godt forhold til våre naboland, både med tanke på tryggleik og handel. Vi forstår at det i eit slikt samarbeid må vere felles reglar. Vi forstår til og med at dette ofte kan vere viktig, til dømes kva gjeld miljøspørsmål. Vi vågar berre ikkje å gje oss i kamp med våre naboar for å påverke desse reglane. Vi satsar på at det går bra utan oss.

Guten på sidelinja
Rett nok ser vi problemet med å stå på gangen medan vår felles framtid bli avgjort på møterommet, men vi har lært oss å leve med det. Om ikkje anna så slepp vi å bli audmjuka gjennom politiske tap, vi slepp å ta ansvar for upopuære avgjersler og vi har kort veg til nødutgangen.

På eit vis føretrekk vi faktisk null innflytelse framfor litt innflytelse med risiko for å bli overkøyrt. Vi er som ein liten gut som ikkje vil vere med på fotball i friminuttet, av frykt for at han ikkje er god nok. Då er det betre å stå på sidelinja og følgje litt med på det som skjer, putte hendene trygt i lomma, og seie til seg sjølv og andre at «eg kunne vore med om eg berre ville».

Det er på tide at den vesle guten på sidelinja kjem over mindreverdskomplekset sitt og blir med i spelet på bana. Ja, andre enn han vil vere dei som dominerer spelet. Men sjølv den minste guten på bana kan spele ei avgjerande rolle for resultatet. Han kan vere med på strategimøtet før kampen. Han kan score det avgjerande målet. Guten på sidelinja, derimot, er det faktisk ingen som bryr seg om.

Innlegg i DN 20. januar.