«Derfor er verneplikta i teorien eit brot på menneskerettane»

Denne teksten inneheld mykje informasjon frå Forsvaret si nettside.

«Menneskerettigheter er grunnleggende rettigheter alle har, uavhengig av kjønn, alder, religion, legning, nasjonalitet eller hvor i verden de bor» (FN-sambandet. 2021).

I verdserklæringa om menneskerettane står det: «Ingen kan tvingast inn i ein organisasjon» (FN-sambandet. 2023. Artikkel 20.2). Likevel tvingast fleire ungdommar inn i forsvaret, sjølv om dei ikkje har lyst.

Ein organisasjon definerast slik: «En organisasjon har ett eller flere felles mål som medlemmene i organisasjonen arbeider for å nå» (Sundstrøm. 2019), og per definisjon er forsvaret ein organisasjon. Men betyr ikkje dette at verneplikta i Noreg er i konflikt med menneskerettane?

Viss ein nektar å gjennomføre verneplikta, kan ein bli straffa med fengsel i inntil to år (Leraand et al. 2022). Med andre ord vil ein bli straffa viss ein nektar å bli ein del av organisasjonen til forsvaret. Men dette strider mot menneskerettane, som er grunnleggande rettar som alle menneske i heile verda har berre fordi dei er menneske. Ingen lover skal overgå menneskerettane, og derfor er verneplikta i teorien eit brot på menneskerettane.

Nokon meiner at det ikkje er eit brot på rettane, sidan ein har moglegheita til å søkje om fritak. Og dette stemmer. Ein har moglegheit til å søkje om fritak, men det krev som regel at ein har ein særeigen grunn. Denne søknaden kan også bli avslått, noko som i så fall fører til at ein må utføre førstegongsteneste likevel.

Det andre argumentet i dette tilfellet er også at det berre er spesifikke situasjonar som gjer deg kvalifisert til å søke om fritak. Viss ein ikkje har ein slik grunn, eller er i ein slik situasjon, er det umogleg å få fritak frå førstegongstenesta. Og dette går mot menneskerettane, sidan nokon då kan tvingast inn i militæret utan at dei sjølv ønskjer det. Men kva seier loven om dette?

I grunnlova står det som følgjer: «Alle statsborgarane har i regelen den same skyldnaden til å verne fedrelandet ei viss tid, utan omsyn til fødsel eller formue» (Grunnlova. 1814. §119). Det står også beskrive i forsvarslova §66, at ein kvar som unndrar seg teneste i forsvaret vil bli straffa med inntil to års fengsel. Med andre ord vil ein bli straffa for å ikkje møte opp viss ein blir innkalla. Dette er i konflikt med menneskerettane, sidan ein ikkje har noko val viss ein blir innkalla. Slik eg tolkar dette er derfor grunnlova til Noreg i strid med menneskerettane, fordi den inneheld ei lovpålagt verneplikt som tvingar folk inn i ein organisasjon.

Dette kan tolkast slik at både forsvaret og grunnlova er eit brot på menneskerettane her i Noreg. Sjølv om ein argumenterer med at det er mogleg å få fritak, så er det ikkje lett for ein gjennomsnittleg nordmann å få innvilga fritak. Viss ein ikkje har ein veldig god grunn, så er det stor sjanse for at ein må i forsvaret uansett.

Grunnlova vår fastslår også at ein skal tenestegjere i forsvaret, noko som igjen strider mot utsegna til FN om at ingen skal tvingast inn i ein organisasjon. Slik eg ser det, er det alt i alt nokon lover som er eit brot på menneskerettane her i Noreg.

Kjelder:

• • FN-sambandet. (2023). Den internasjonale fråsegna om menneskerettane
  • Forsvaret. (u.å.)
  • Forsvarsloven. (2017). Lov om verneplikt og tjeneste i Forsvaret. (LOV-2022-12-20-113)
  • Grunnlova. (1814). Kongeriket Noregs Grunnlov. (FOR-2023-05-26-739)
  • Sundstrøm, K. (2019, 17. juni). Organisasjoner og organisasjonsteorier. NDLA
  • Leraand, D., Børresen, J., Kristiansen, I. S. (2022). Militærnekting i Store norske leksikon på snl.no