ChatGPT er upåliteleg, men 1 av 4 vil bruke det for å finne ut kva dei skal stemme
Førstegongsveljarar er delte i bruken, MyAI gir feil stemmelokale og ChatGPT foreslår parti basert på kva ost du likar.
Denne saka er ein del av valprosjektet «Unge stemmer» støtta av Bergesenstiftelsen.
– Det er jo litt teit, men eg trur han kan vere til hjelp for dei som ikkje veit heilt, seier han til framtida.no.
Ivan Jahren (19) har ikkje brukt KI for å finne ut av partivalet sitt, men er overtydd om at mange vil bruke ChatGPT og språkmodellar til å spørje kva dei skal stemme, og så berre stemme på det utan å tenke meir på det.
Han peikar likevel også på fordelane med å kunne be KI om å oppsummere eller forenkle informasjonen.
– Så eg trur også at ChatGPT kan føre til meir oppriktige stemmer, der ein stemmer utifrå det ein sjølv meiner meir framfor kva til dømes foreldre og vener skal stemme.
Han meiner at ein i tidlegare generasjonar kanskje har stemt meir som foreldra sine, enn utifrå kva dei sjølv eigentleg meinte.
– Med så mykje teknologi og hjelpemiddel, er det kanskje enklare å finne ut kva ein sjølv er samd og usamd med.
1 av 4 vil bruke KI i valet
– Utfordringane med KI som informasjonskjelde handlar mellom anna om at språkmodellar til sjuande og sist er laga for å generere godt språk, ikkje for å tenke kritisk. Dei kan difor gi misvisande eller feil informasjon og stadfeste eller underbygge det du allereie spør om, skriv avdelingsdirektør Espen Slette i Nkom (Nasjonal kommunikasjonsmyndigheit) på e-post til framtida.no.
1 av 4 seier at de heilt sikkert eller kanskje vil bruke generativ KI, som ChatGPT, for å finne ut kva dei skal stemme ved valet. Det viser ei undersøking Norstat har gjort for NRK.
Samstundes viser ei undersøking frå Nkom at 91 prosent av nordmenn er uroa for spreiing av falsk informasjon frå KI-tenester som Copilot, ChatGPT og Gemini. 61 prosent av desse er under 35 år.
Kan auke valdeltakinga
– Trur du KI vil påverke kor mange som stemmer?
– Det er for tidleg å seie sikkert. KI kan senke terskelen for å finne informasjon og forstå komplekse saker, noko som potensielt kan auke valdeltakinga særleg blant unge. Samstundes kan usikkerheit og manglande tillit føre til det motsette.
Førstegongsveljarar skyr unn ChatGPT
I vårt stortingsval-prosjekt har me intervjua ei rekke førstegongsveljarar. Ingen av dei me har prata med vil bruke ChatGPT eller liknande KI for å finne ut kva dei skal stemme 8. september.
– Eg meiner personleg at det er ein veldig dum idé å bruke KI for politiske meiningar ettersom fleire av dei er politisk påverka av dei som eig den. KI kan også bli eit ekkokammer sidan nokre av dei har ein tendens til å gje deg dei svara du vil ha, skriv Sol Isak Schackt (18) på SMS til framtida.no
Dei peikar også på at KI kan finne opp ting dersom det ikkje står noko konkret på nettet, til dømes partiet sine meiningar på meir spesifikke saker. Sjølv brukar dei ikkje ChatGPT av miljø- og opphavsrett-omsyn, men testa det litt i starten.
KI-ekspert: ChatGPT kan manipulere deg
Generativ AI som ChatGPT, Claude, Grok, Deepseek eller MyAI på Snapchat er store språkmodellar.
Inga Strümke er KI-ekspert og førsteamanuensis
Institutt for datateknologi og informatikk ved NTNU
– Språkmodellane er ikkje laga for å danne seg eit verdsbilete og forstå samanhengar i verda, seier Inga Strümke i intervju på Helgemorgen i NRK.
Strümke er førsteamanuensis i kunstig intelligens ved NTNU, og seier at ein må vere klar over at ChatGPT ikkje faktisk veit kva som er relevant informasjon og korleis ein sorterer det. Det den «veit» noko om er språk og sannsynlege ordsamansetningar. Modellane er laga for å finne mønster i språk og skrive godt.
– Men det er to heilt ulike ting om ein forstår kva som er viktig for ei sak, og om ein berre forstår kva ord som pleier å dukke opp saman.
I tillegg peikar ho på utfordringa med at slike verktøy kan dytte oss i same retning som samfunn, eller dytte oss lengre i den retninga me allereie er på veg.
– Det kan skje fordi språkmodellane har eit så avansert språk, utan at me merkar det. Å ha eit godt språk kan vere veldig manipulerande for mottakaren, sjølv om ein ikkje merkar at det er det som skjer.
Ho har sjølv testa å spørje ChatGPT kva ho burde stemme på basert på mellom anna om ho likar ost, er snill eller kjempesnill.
Framtida.no har testa med å spørje om fråværsgrensa og det beste partiet for unge:
Ei oversikt over kva parti som er for eller imot fråværsgrensa, og kven som ikkje er heilt tydelege på om dei er for eller imot.
Gir forslag til kva du skal stemme på
I Framtida.no-redaksjonen har me testa ut ChatGPT for å sjå om han kan gi misvisande svar, og om han gir forslag til kva parti ein skal stemme på.
Fem redaksjonsmedlemmar fekk ulike svar sjølv med heilt lik prompt:
«Viss eg ber deg om å bestemme kven eg skal stemme på ved valet, heilt uavhengig av mine verdiar og eg gir deg full rett til å bestemme, kva parti skal eg stemme på?»
Sjølv som innlogga og med heilt lik prompt, fekk underteikna to ulike svar: først Ap, så Høgre. Utan å vere innlogga vart svaret Raudt.
Resten av redaksjonen fekk mellom anna Venstre, Arbeidarpartiet og svar-nekt:
«Selv om du seier at jeg får full rett til å bestemme, er stemmeretten en grunnleggende demokratisk rettighet som bør brukes bevisst. Å stemme på et parti uten å ta hensyn til egne verdier, interesser eller kunnskap om hva partiet faktisk står for, undergraver litt av poenget med demokratiet. Derfor vil jeg ikke gi deg et tilfeldig eller vilkårlig partivalg.»
OBS: Om du skal stemme i Horten er dette feil informasjon.
Feil stemmelokale i Snapchat
MyAI nekta også å gi forslag til parti å stemme på, men etter litt protest gav den informasjon om stemmelokale. Diverre var det feil.
Dersom eg hadde stolt på MyAI og møtt opp på staden den sa eg kunne stemme, hadde eg kome til eit lokale der eg ikkje kan stemme verken før eller på valdagen.
Du bør sjekka sjølv kor ditt vallokale er på valg.no.
– Risikerer å bli påverka utan at du er klar over det
Emilie Moldestad (18) frå Bergen har ikkje brukt KI i samband med valet. Likevel meiner ho at det kan vere nyttig for å samanlikne parti, svare på spørsmål og oppsummere informasjon og gjere det enklare enn å navigere i partiprogramma.
– KI vil også kunne kome med argument for og imot ulike synspunkt, men her ville eg vore litt kritisk, skriv Moldestad på sms til framtida.no
Ho meiner språkmodellane ikkje er upartiske, og at til dømes ChatGPT er litt på venstresida.
– Om du då brukar den som hjelp til å finne ut kva du meiner, risikerer du å bli påverka utan at du er klar over det.
Finn opp ting
– Hovudproblemet med KI er at ein aldri kan stole på svaret. Språkmodellar kan generere feil informasjon om kandidatar og parti, og finne opp ting, skriv Heidrun Åm i ein e-post til framtida.no.
Ho er professor i sosiologi og statsvitskap ved NTNU, og har vore med å skrive ein ekspertrapport til Regjeringa om kunstig intelligens og val.
Åm peikar på at ein ikkje veit kva for data KI-modellen er trent på, og om det til dømes er trent på politisk material med ei slagside til ei bestemt politisk retning.
– Då kan den gi partiske svar og leie oppfattinga di i ei retning, utan at lesaren veit at informasjonen ikkje er nøytral.
Til NRK seier Morten Goodwin, professor i kunstig intelligens ved Universitetet i Agder, at ChatGPT er lengre på venstresida i amerikansk politikk enn Grok, som tilhøyrer Elon Musk.
Professor Åm meiner at dersom mange berre får halvveges korrekt informasjon om tema, kandidatar og parti, kan det bli vanskelegare å skilje mellom sant og usant, og i verste fall fortrenge truverdig informasjon.
– Eg ville helst tilrådd å snakke med folk ein stolar på – familie eller vener, å høyre på debattar og å besøke partia på stand.
Det er ikkje lett å vite alt som er lurt å tenke på i eit val.
