Ein av seks i 10. klasse seier foreldra sender med alkohol på fest
17 prosent av 15-16-åringar oppgir at foreldra har gitt dei alkohol til å ha med på fest. Det er ei dobling frå fem år tidlegare, opplyser FHI.
Folkehelseinstituttet publiserer torsdag rapporten som viser utviklinga i bruk av alkohol og illegale rusmiddel blant ungdom og unge vaksne frå 1995 til 2024. Forskar og rapportforfattar Elin K. Bye seier funnet deira føyer seg inn i ei rekke studiar som viser at mamma og pappa har vorte meir liberale med å forsyne unge med alkohol.
– Kanskje dei gjer det fordi det kjennest som dei har kontroll på kva og kor mykje ungane drikk når dei sender med alkohol. Men all erfaring og studiar har lenge vist at det er feil. Dei som får med seg alkohol heimanfrå, drikk berre meir på toppen av det, og det aukar sjansen for episodar med overstadig rus, seier Bye til NTB.
Generelt lettare å få tak i
Rapporten viser ei auka tilgjengelegheit av alkohol, særleg brennevin, blant ungdom. I fjor sa 77 prosent at det var lett å få tak i øl, medan 60 prosent oppgav at det var lett å få tak i brennevin.
Når det gjeld kor mindreårige får alkoholen frå, sa halvparten at dei skaffa alkohol via annan mindreårig ungdom.
20 prosent sa at dei tok alkohol heimanfrå utan lov. I tillegg oppgav 17 prosent at foreldra ved ein eller fleire høve hadde gitt dei alkohol til å ha med på fest, ein auke frå 9 prosent i 2019.
– Ein kan berre spekulere i desse forskjellane, og auken i andelen foreldre som etter seiande sender med drikke. Kanskje kjennest det tryggare å sende med barna noko med lågare alkoholinnhald enn at dei blir forsynte med brennevin eller anna av ukjende, spør Bye.
Ein faktor som ser ut til å spele inn, er bustad: Andelen 10.-klassingar som oppgav å ha fått alkohol heime var 18 prosent i rurale strøk, men berre 9 prosent i Oslo.
Sprit på Snapchat
Unge synest også å ha funne nye måtar å skaffe seg alkohol: 11 prosent oppgav å ha skaffa seg alkohol via sosiale medium som Snapchat.
– Det er urovekkjande at ungdom får tak i alkohol, og sannsynlegvis også illegale stoff, gjennom sosiale medium, seier Bye.
– Dette utfordrar tradisjonelle førebyggingstiltak, og det trengst meir kunnskap om ungdoms eksponering for og tilgang til rusmiddel via sosiale medium.
Rapporten viser utviklinga i bruk av alkohol og illegale rusmiddel blant 15–16-åringar og unge vaksne opp til 30 år.
Fleire hamnar i slåstkamp og ulykker
Tala viser ein auke i andelen unge som har drukke alkohol eller brukt cannabis dei siste fem åra.
Parallelt med auken i alkohol- og cannabisbruk har såkalla høgkonsumsituasjonar med alkohol auka og med dei, negative konsekvensar. Andelen ungdom som har vore utsett for ulykke eller skade i samband med alkoholbruk auka frå 14 til 20 prosent, og andelen som har vore i slåstkamp auka frå 10 til 14 prosent.
17 prosent av ungdommane som oppgav i 2024 å ha vore så fulle at dei ikkje hugsa korleis dei kom seg heim, ein auke frå 13 prosent i 2019.
Foreldre kan påverke
Forskar Bye understrekar at klare grenser og reglar frå foreldre for bruk av alkohol, og dessutan å avgrense tilgjengelegheit av alkohol heime, kan ha ein positiv innverknad på alkoholvanane til ungdommen.
– Nokre foreldre tenkjer kanskje at dei førebyggjer bruk av illegale rusmiddel, ved at ungane får med alkohol heimanfrå og beskjed om å halde seg unna cannabis, piller og kokain, som media rapporterer at det fløymer over av. Men det har også vist seg å ikkje vere så effektivt, seier ho.
Ungdom som oppgir bruk av cannabis, drikk nemleg oftare og meir alkohol samanlikna med dei som ikkje har brukt cannabis. Over halvparten av ungdommane som oppgav bruk av cannabis, hadde brukt alkohol og cannabis samtidig.
