Vekas viktigaste: Æreskriminalitet, plagiat og gruvekollaps

Russisk militærfly med ukrainske krigsfangar styrta

Onsdag styrta eit russisk militærfly ved landsbyen Jablonovo i Russland. Dei 74 personane om bord i flyet skal alle ha omkomme, ifølgje russiske styresmakter. 65 av desse skal ha vore ukrainske krigsfangar.

Jablonovo ligg i Belgorod-området, nord for den russiske grensa mot Kharkiv-distriktet i Ukraina. Russiske styresmakter seier flyet vart skote ned av ukrainsk militære, men Ukraina har ikkje stadfesta dette. Ukrainsk etterretningsteneste seier dei ikkje vart bedne om å sikre luftrommet i Sør-Russland.

Det er i utgangspunktet få ukrainske rakettar som kan nå så langt inn på russisk territorium, og desse har til no blitt brukt for å forsvare hovudstaden Kyiv.

Tyrkia seier ja til svensk Nato-medlemskap

Den tyrkiske nasjonalforsamlinga stemte tysdag ja til at Sverige kan bli med i Nato. Sverige søkte opphavleg medlemskap 18. mai i 2022, same dato som Finland. Bakgrunnen for søknaden er større spenningar mot Russland etter dei invaderte Ukraina.

Finland vart Nato-medlem 4. april, men Sverige fekk ikkje godkjenning frå alle medlemslanda, noko som er nødvendig for å bli med i Nato.

Tyrkia kravde blant anna at Sverige måtte utlevere kurdiske aktivistar, og fleire tilfelle med koranbrenning gjorde situasjonen vanskelegare.

Etter Tyrkia sitt ja er det berre Ungarn som står i vegen for eit svensk Nato-medlemskap. Den ungarske statsministeren Viktor Orbán har no invitert til møte med den svenske utanriksministeren.

Plagiatsaker i norsk politikk

Den siste veka i norsk politikk har vore prega av plagiatsakene til helse- og omsorgsminister Ingvild Kjerkol (Ap) og tidlegare forskings- og høgare utdanningsminister Sandra Borch (Sp).

Begge fekk avdekka tekstlikskapar i masteroppgåvene sine. Sandra Borch innrømma plagiat i rettsvitskapsoppgåva ho leverte i 2014, og gjekk av som statsråd førre fredag. Ingvild Kjerkol har erkjent at oppgåva hennar frå 2021 om helse- og velferdsteknologi burde hatt tydelegare kjeldetilvisingar, men nektar for å ha kopiert andre tekstar. Per tysdag kveld er det ifølgje VG funne 67 tekstlikskapar.

Kjerkol si oppgåve vart skrive saman med ein annan student. Oppgåva deira har fleire tekstlikskapar med masteroppgåver frå 2014, 2015, og 2019, og ei fagbok frå 2021. Nord Universitet, der Kjerkol leverte masteroppgåva innan kunnskapsleiing, skal gå gjennom oppgåva, men saka er unnateke offentlegheita.

Odmund Løkensgard Hoel (Sp) tek over for Borch som forskings- og høgare utdanningsminister.

70 stadfesta døde etter gruvekollaps i Mali

Onsdag vart det stadfesta at over 70 personar har mista livet etter ei gullgruve kollapsa i Mali. Gruva kollapsa fredag førre veke, men styresmaktene i Mali stadfesta ikkje nokon dødsfall før tysdag. Ulukka skjedde i Kangaba, sørvest i landet.

Slike ulukker i mindre gruver er ikkje uvanleg i Mali, og styresmaktene har åtvara mot å ikkje følgje reglar for tryggleik etter ulukka. Mali er den tredje største gullprodusenten i Afrika og gull står for 80 prosent av eksporten deira. Dei største gruveselskapa som driv i landet er utanlandske.

Likevel er det også vanleg med mindre gruver som blir grave ut av lokale innbyggjarar, og over ti prosent av innbyggjarane i landet er avhengige av gullindustrien for å ha ei inntekt.

Ber om gransking av æreskriminalitet

Sidan den nye straffelova som kom i 2016, har ingen blitt dømt for tvangsekteskap i Noreg. Det kjem fram etter NRK denne veka kom med ein Brennpunkt-dokumentar om æreskriminalitet.

I 2023 var det rekordtal innan æreskriminalitet, med 1137 saker meldt til Kompetanseteamet for negativ sosial kontroll og æresrelatert vold. Delar av grunnen kan vere auka kompetanse på feltet hjå politiet, som resulterer i fleire saker.

Samstundes har ingen blitt dømt for å ha medverka til tvangsekteskap i Noreg. Høgre etterlyser no eit utval som kan gå gjennom straffesaker der æreskriminalitet er motiv. Arbeidarpartiet seier dette kan vere eit godt tiltak, og SV og Raudt seier dei vil gå gjennom dei forslaga som kjem.

Framstegspartiet meiner ein bør få i gang tiltak fortare, og trekkjer fram tidlegare forslag om å oppheve opphaldsløyve for personar ansvarlege for tvangsekteskap og omskjering.

✨Lyspunkt✨: Kamerun starta vaksinering mot malaria

Det vestafrikanske landet håpar å vaksinere 250 000 barn mot sjukdommen innan 2025 . Kamerun er det første landet som får eit vaksineprogram for barn mot malaria.

Alle barn under seks månader får no vaksine gratis. Dei treng fire dosar, skriv BBC.

WHO reknar at over 600 000 mistar livet årleg i Afrika på grunn av malaria.