Shakespeare

Har ein noko såpass uutgrunneleg å snakke om, er ein allereie betre stilt enn til dømes mange ektepar, som held i hop utelukkande av gamal vane. Elles er vi ulike som natt og dag.

Han er son av ein fordrukken fiskar frå ein eller annan vindsveipt kystkommune, der ein i alle år har vore nøydd til å rope for å bli høyrd. Han har ervd det meste frå far sin, både torsten, kaukinga og hangen til overdrivne fiskehistorier, tilsynelatande likegyldig andsynes det faktum at han i dag bur i by. Sjølv kjem eg frå ein utstudert innlandsfamilie der idealet har vore å seia lite, tenkje og lesa di meir.

Så sat eg altså og las ein kveld, og namnebror Erlend kom valsande inn. Med seg hadde han ei stor flaske Fernet Branca, ein gebrekkeleg drikk som normalt blir drukke i småe glas etter store måltid, for å fremme fordøyinga. Men han pælma innpå som om det var vatn, og i mangel på anna tilgjengeleg festmusikk i den svært pretensiøse CD-samlinga mi, heiv han i stereoanlegget nokre seinmellomalderske motettar. Så sat han der og vræla, prøvde å overdøyve musikken, medan allting elles var frygd og gammen.

Vel, ikkje heilt. For som vanleg skulle Erlend røyke. Det byrja han med som tiåring, det har han aldri angra på og det kjem han aldri til å slutte med. Men denne gongen var det eit skjer i sjøen: Han var tom for sigarettpapir! Butikken i nærleiken var stengd, og eg hadde ikkje denne varen liggjande i det elles velfylde spisskammeret mitt.

Så kom spørsmålet på banen: “Du har ikkje ein bibel då?” “Ver så snill,” sa eg frustrert, “eg trur ikkje det hjelper å be til Gud om Rizla.” “Nei,” sa Erlend, og kika på meg som om eg var evneveik, “men Rizla og Bibelen er av same tynne papir.” Eg forstod, men det fekk så vera: Eg ville ikkje tilrive meg så mykje som ein tøddel av Herrens ord for å tilfredsstille denne kjederøykande tølparen. Men i det same slo det meg at eg hadde ei anna bok med minst like syltynne ark: “Shakespeare, The Complete Annotated Works”. Ho er ein halvmeter høg og rømer over to tusen sider, så det seier seg sjølv at blada må vera tynne, elles ville ingen makta å lyfte henne. “Perfekt,” meinte Erlend, “den greier du aldri å fullføre uansett.” Han hadde i grunnen rett, og noko skeptisk gjekk eg med på å unne han ei side, som eg reiv forsiktig ut.

Dimed hadde Erlend sigarettpapir, og eg rekna med han ville roe seg når han berre fekk seg ein røyk. Så feil kan ein ta. Alle veit at ein får energi av sukker, blir vaken av kaffi, blir høg av hasj, men kva blir verknaden om ein inhalerer Shakespeare? Det skal eg seia dykk: Shakespeare kjem fløymande ut! “Friends, Romans, countrymen,” sa Erlend plutseleg, “lend me your ears!” Eg vart heilt sjokkert. “Be not afraid of greatness,” heldt han fram, “some are born great, some achieve greatness, and some have greatness thrust upon them.”

Plutseleg var visst denne provinsielle høkkerten med eit vokabular avgrensa til gamal fiskerisjargong, eit vandrande lyrisk geni! Eg føreslo å slå av musikken, så eg betre kunne høyre kva han snakka om. Men då protesterte han heftig: “If music be the food of love,” sa han, “play on! Give me excess of it; that surfeiting, the appetite may sicken, and so die.”

Då han deretter byrja med sonettane, skjøna eg at dette kunne bli ei gullgruve og tinga taxi ned til byen. Erlend var ikkje riktig nøgd med skyssen: “A horse,” bad han, “a horse, my kingdom for a horse!” Men taxi vart det; dette hasta jo: For kven av byens jenter, tenkte eg, kan vel motstå ein gut som helsar dei med orda: “Being your slave, what should I do but tend upon the hours and times of your desire? I have no precious time at all to spend, nor services to do, till you require.” Eller dei meir berømte: “Shall I compare thee to a summer’s day? Thou art more lovely and more temperate. Rough winds do shake the darling buds of May, and summer’s lease hath all to short a date.”

Han hadde den neste strofa klokkeklår på tunga, då den unge jenta han gjekk så presteleg imot, plutseleg vart vettskremd og forsvann. Men dette tok han med fatning: “The course of true love never did run smooth,” sa han berre, og fann seg ei ny ei å kurtisere. “Mine eye and heart are at a mortal war, how to divide the conquest of thy sight; mine eye my heart thy picture’s sight would bar, my heart mine eye the freedom of that right.” Men heller ikkje ho forstod, ho tok han for galen og viste han vekk, og då vart Erlend arg. “Frailty,” proklamerte han høgt, og dytta henne frå seg, “thy name is woman!”

Vaktene vart merksame på han der han rava rundt og ropa: “Asses are meant to bear, and so are you!” Like etter kom ein uniformert politimann for å ta han med til fyllearresten. Fyrst vart Erlend litt betenkt: “Is this a dagger which I see before me?” Deretter endå sintare: “Lord, what fools these mortals be!” Til slutt fortvila: “I am dying, Egypt, dying!” Men det var ingen nåde å finne hjå politiet, som openbert tok han for overstadig.

Resignert sa han til meg, i politimannens faste grep: “Come, let’s away to prison! We two alone will sing like birds in cage.” Eg var villig, men politiet tykte ikkje eg var full nok til å få overnatte i arresten i lag med han, så dei skilde oss åt. Erlends siste ord, då han gråtande vart riven ut døra, var etter mitt skjønn òg dei vakraste: “Good night, sweet prince! May flights of angels sing thee to thy rest.”

Dette berre som ei påminning: Det er mykje bra litteratur, men i tyngd og praktisk, ditaktisk, dannande verdi, er ingenting så effektivt som dei verkelege klassikarane. Det trengst ikkje meir enn å røyke Shakespeare, eller kanskje tenne peisen med litt Tolstoj. Gløym ikkje dét når bokhausten no skal lokke dykk med sine tusen dagferske titlar.