La skvalderkålen leve

Verda rundt meg, Torshov, er befolka av sosialistar, kunstnarar, kulturradikalarar, akademikarar, og framleis ein god del heilt vanlege torshovud: Arbeidarar, alkoholikarar og damene deira i tjukke strømpebukser med leopardmønster. Dei høyrer mine kommentarar til REMA-dama, og overhøyrer Anja og min sin hjarteprat frå uteserveringa til Vertshuset. Eller skvaldring, for å seie det som det er. Men det er noko med det ordet skvaldring som skapar dårleg stemning i rommet det blir sagt. Snakkis er koseleg, eller ein prat. Pludring, kanskje, eller noko i den duren, eventuelt mollen, viss vi snakkar om klima og natur, om endringar i veret, og om vindene som kjennest som om dei snur.

Så får eg lyst på hage; vil dyrke sjølv maten eg et. Eg tar farvel med dama på REMA, og seier Hadebra og pass på deg og dine: Eg skal lenger ut på landet. Helst vil eg på same sida av Akerselva, seier eg: Austsida er der eg kjenner meg heime. Men litt lenger opp, der husa får meir plass rundt seg. Jau, seier eg: Det er som staden eg kjem frå. Eg kjem jo frå bygda. Der lever folk nett som i Oslo. Det er berre lenger mellom kvart hus, seier eg. Men så får du bu her på austsida, berre lenger opp, seier REMA-dama. Men austsida har blitt pop. Også dei aller mest rike liker å bo mellom sosialistar, kunstnarar, kulturradikalarar. Eg har ikkje råd til hus på austsida, og må til vestsida. Det blir ikkje ein overgang til fienden, skjemtar eg: Det er infiltrering innanfrå, seier eg: Ein vits eg gjentar fleire gong den sommaren. Så kryp eg til korset, til ein kåk nokre steinkast frå Holmenkollen Kapell. Eg går inn på dei konservative sitt land. Plenane kring hoppbakken og parken til Holmenkollen Hotell overraskar meg. Eg krossar dei kvar dag, og vassar då gjennom gras som får gro, «ugras» som får stå, og kjenner meg plutseleg heilt heime mellom dei konservative.

For dette «konservative, det er ikkje nødvendigvis økonomisk. Dei er graskonservative, blomsterkonservative, trekonservative. Tre står til stormen tar dei. Men det bles aldri storm på Holmenkollen. Her er for fint. Så mellom senete, kvithåra og stramme gamle karar og fruer, står furene: krokete, skjeggete, usymmetriske, nydelege. Her er urskog, som ein kallar skogen som ikkje blir endra av folk. For «Her skal ikkje noko bli endra», som det står på Kaffistova i Oslo: Også ugras som ikkje er ugras får stå. Skvalderkål overalt! Noregs viltvaksande spinat; brennesle også overalt. Og geitrams, skogssymre, som eg sauterer eller sausar eller drys over salaten min. Ikkje berre er dei næringsrike og gode, dei er eksotiske. Aegopodium podagraria (skvallerkål) kom til Oslo med scistisiensarmunkar i mellomalderen. Dei kom med båt opp Oslofjorden, og blei prikla i inngjerda bed på Bygdøen eller Hengsøen: Hagane har skvallerkål i fine, rette rekker. Planta med fem centimeter mellom kvar spire, og innimellom: Motsette vekstar: plantar som trekk næringsstoffar frå jorda som skvallerkålen frigjer til jorda.

Det er lett å trivest langs Oslofjorden. Strandlina til Oslofjorden er rik på mineral frå osceanisk debris; skjel, fiskebein, saltar. Skvallerkålen trivst. Han veks ut over rekkene. Rekkene bryt opp. No er ikkje skvallerkålen berre i bedd. Den er overalt, og han er gratis. Men han er like mykje næringsrik og mør om våren, blada like gode til te og eterisk olje om sommaren og rota er like mykje full av medisin, heile året.

Det var kultivert, og blei naturleg. Det var temma og regulert, og kom ut av kontroll. Som sivilisasjonen sjølv, skal ein tru misantropane. Som språket, skal ein tru formalistiske poetar. Eg trur dei. Vi har sådd språket. Det har røtene sine i oss. Orda har vi laga. Forfattarar lagar framleis ord. Det er berre veker sidan Aina Villanger skreiv ord som silkeokse, og nervesæd klones. Forfattarar har laga dei fleste uttrykka og seiemåtane som vi har i språket i dag. Dei var ein gong eineståande ordblomar. Tida gjekk, blomen blømte og frø flaug. Dei fann ny jord i nye munnar, og blei vanlege ord.

Dei med ordmakt kan styre verda i ein bra retning. Eg kan gjere nærmiljøet mitt meir triveleg, med orda. Men eg har ikkje lenger REMA omkring meg, eller papirpose-alkisar på benkar nedanfor bygarden. Eg har ramslauk og kløver å skvaldre med. Eg passar på aldri å nemne dei som ugras. Det går troll i ord, som ein sa i Sverige på 1600-talet, der ein ikkje fekk tale om trollet. Det var å kalle på trollet.

Forfatternes klimaaksjon paragraf 112 finst fordi dei, fleire titals vaksne, norske forfattarar, er overtydd om at ein kan snu klimaproblem med orda. Dei gjer det direkte, med å forfattar lesarbrev og brev til styresmakter, og drive høgtlesingsaksjonar. Dei bidreg indirekte med å gi stemme til dette stemmeslause: til naturen. Dei skildrar kloden på ein engasjerande måte. Det ein blir glad i vil ein passe på. Men passe på, må vi også med ikkje misbruke språkmakta. Eg kan gjere folk urolege utan meining, med eit urovekkande språk. Eg kan dramatisere og overdrive noko som ikkje skal vere dramatisk, eller romantisere kriser, apokalypsar, melankoli, tristesse. Eg vil ikkje vere med på å estetisere det som eg synest er farleg, som vald, overgrep mot natur eller menneske, anoreksi eller ekstrem ideologi. For det som ein blir glad i, det vil ein ta vare på og la leve.