Flyttemelding: California!

Då eg flytta til USA i sommar var det første gang på mange år eg skulle bu i utlandet over lengre tid. Sist var då eg var 18 år og budde eit halvår i Moskva medan eg gjekk på vidaregåande. Det var både einsamt og fantastisk: Eg reiste frå all familie og ein kjærasten og heimbyen eg hadde budd i alle år i til ein liten post-sovjetisk blokkleilegheit med ei venninne og ein rasande russisk lege i femtiåra. Ho nappa ut internettkabelen når vi hadde vore for lenge på nett, gjerne midt i skypesamtalar eller facebookchats, og fann ho ei skiten kaffikopp i vasken på kjøkenet var helvete laus. Då fór ho i gangane og skreik på ein russisk vi framleis ikkje var i stand til å forstå bæret av. Og desse kaffikoppane som ho fór opp for, dei blei ikkje ein gong skikkeleg skitne i Russland, iallfall ikkje samanlikna med heime: Alt som fanst av kaffi i leilegheita var små porsjonspakker med ein utmjølka søt instantkaffi, som ikkje ein gong kunne lage ein skikkeleg svart kaffirand. Eg drakk tre sånne kvar dag. Det er eit under at eg ikkje rulla ut av landet, instantkaffilattetjukk. Litt låg eg rett nok på meg, men slik må det faktisk vere i Russland. Ein treng litt ekstra feittlager til vinteren kjem.

LES OGSÅ: Tankar frå sykkelsetet på veg mot Paris

Når eg tenkjer på Moskva i dag, får eg den smaken i munnen: Smaken av søt instantkaffi og lukta av t-banen og t-banestøvet. Skulen og leilegheita vi budde i var på kvar side av byen. Kvar dag reiste vi fram og tilbake i timesvis, først i buss frå leilegheita til metrostasjonen Vodny Stadion for sidan å suse under byen med bytte på to t-banestasjonar før vi kom til Ljublino. Der gjekk vi av, og gjekk i ti minutt for å kome på skulen, fordi den aserbajdsjanske fruktseljaren utan tenner, ho som inviterte oss på lønsj og alltid nekta å ta i mot ein kopek meir enn det frukta kosta. Det var noko av det finaste med heile opphaldet, det nesten tannlause smilet hennar. Ho kneip oss i kinna og ga oss eit ekstra eple.

Å flytte til Russland den gongen var å flytte inn i det ukjente. Den russisken eg kunne var det eg hadde lært etter eit år med russisk på Bergen Katedralskole. Vi var to i klassen, Johanne og eg, så då vi reiste var det ingen russiskklasse på Katten meir. Før det hadde eg lese Dostojevskij, rett nok etter Johanne, som lånte han på biblioteket på ungdomsskulen. På omtrent same tid lærte ho seg det russiske alfabetet. Vi var ganske sparsamt førebudd begge to, men eg er ganske sikker på at Johanne var betre budd enn meg. Ho klarte seg også betre. I motsetnad til meg, som alltid til og med har slitt med å skrive korrekt norsk, som har dansande bokstavar og ikkje ser mine eigne feil, var ho ein kløppar til å pugge verb og gloser. Då eg reiste heim til Noreg jul tenkte eg meg ikkje tilbake til Moskva, eg var lei av å sitje (eller som regel, stå) på metroen to timar kvar dag, lei av å gå på skulen med barn som var tre år yngre. Men Johanne blei verande, beit seg fast, lærte språket, fekk ekstrajobb og vennar. Ho blei ut heile året, seinare haldt ho fram med russisken på universitetet. Eg ser føre meg at ho ein dag vil sitje på Bergen Katedralskole med sin eigen vesle russiskklasse. Om folk framleis vil lære russisk i framtida.

Då eg flytta til USA i sommar flytta eg som sist frå venner og ein kjæraste. Men elles var det heilt annleis enn å flytte til Russland. Å kome hit var, som venninna mi Birgitta påpeikte då ho var på besøk, som å kome til ein plass ein aldri har vore men likevel kjenner frå før. Ein kan språket, ein kjenner kulturen, ein er vand med maten. Nesten heile livet har vore ein einaste lang førebuing på å reise hit: Eg har sett amerikansk film og tv-seriar, lese amerikanske bøker, spist amerikansk mat og drukke amerikansk brus. Då eg voks opp gjekk eg først på vanleg skule, så kom eg heim og gjekk på amerika-skule, såg talk shows som Ricky Lake og Doctor Phil, high school dramas som Sweet Valley High og Dawsons Creek, såpeseriar som Days of our Life. I avisene har eg lese om amerikansk politikk, amerikanske krigar. I radikale ungdomsmiljø lærte eg om cola-boikott og amerikanske imperialisme.

Ikkje berre Amerika, men også California og San Francisco hadde eg førestillingar om. Rett før eg flytta såg eg Big Hero 6 med søstera mi, ein animasjonsfilm som handlar om teknologi-San Fransisco. Eg tenkte på San Francisco som ein vakker by full av bakkar og pastellfarga hus, som plassen der homorørsla og hippiane regjerte og regnbogeflagga vaia i vinden. Universitetet Berkeley som verdas beste offentlege universitetet, og også eit av dei mest venstreradikale. Dit skulle eg.

Men kor godt kan ein eigentleg kjenne eit land frå andre sida av verda? Og er det Amerika ein blir kjent med det Amerika som finst når ein vandrar omkring på landjorda? Det er vanskeleg å svare om Amerika, jo meir eg er her tenkjer eg at det er så stort, så utruleg stort – men no har eg tusla omkring i Bay Area (området som inkluderer universitetsbyen Berkeley, Oakland og San Francisco) og California i tre månadar, og litt meir enn før veit eg, om nærområdet og også om landet: Eit land der det har uendeleg mykje å seie i kva stat, familie eller med kva hudfarge du blir fødd. Det vil eg skrive om frametter, om California, der eg bur, ein stat der det har vore tørke dei siste fire åra, ein stat med jordskjelv, appelsinar og mandlar, staten som var ein jordbruksstat er blitt ein teknologistat, der ny-rike dataingeniørar pressar lærarar og sjukepleiarar bort frå byområda. Ein by som var blant dei mest liberale, men der nesten ingen har råd til å bu. Den gylne staten som i årevis har hatt nokre av dei verste fengsla i landet, overfylte og farlege, i eit land der det er større sjans for å hamne i fengsel enn å fullføre college om du er ein afro-amerikansk mann fødd i 1994. Det er same året som broren min er fødd.

Eureka! Det er delstatsmottoet her. Velkomen til California, USA. Plassen der eg bur. The Golden State in The Land of the Free.

LES OGSÅ: Sjå – ein haikande robot!