På bygda

Diskusjonen gjekk føre seg som slike diskusjonar gjerne plar:

Først snakka me bygdefolk ein del om kor mykje sladder og baksnakking det er på bygda, og kor vanskeleg det er å skilja seg ut der.

Så stemte byfolka i, og sa at det var mykje lettare og betre i byen. Det førte igjen til at me frå bygda slutta rekkene og forsvarte bygda og oppveksten der med krum hals.

Og slik er det gjerne når ein skal snakka om heimstaden sin: Ingen andre enn ein sjølv har lov å kritisera!

I Noreg er dei ei røynsle som er viktig å ha: Det å ha vakse opp, eller i det minste ha budd, ein annan stad enn Oslo. Den norske historia viser kor viktig konflikten mellom bygda og hovudstaden har vore for å skapa det landet og den kulturen me har i dag. Både danninga av politiske parti og viktige motkulturelle rørsler som målrørsla, fråhaldsrørsla og ulike religiøse straumar har knytt seg til motsetninga mellom by og bygd.

Bygda står med andre ord sterkt i Noreg, både politisk og kulturelt. Dei siste tjue-tretti åra har det vore ein uttalt norsk politikk at det skal leggast til rette for at folk skal kunna bu og arbeida i bygde-Noreg. Det hender nok at ein kan undra seg over om dette også er den verkelege politikken, særleg når ein ser på koss fiskeri-, samferdsel- eller landbrukspolitikken slår ut i praksis, men det er i alle fall ingen i dag som har det politiske livet sitt kjært som vågar å seia at me bør avfolka bygdene og samla oss i byen.

Ein bergensar som arbeider på ein butikk i byen, der unge gutar kjem for å kjøpa instrument til rockegruppene sine, seier at han merkar stor forskjell på om gutane kjem frå byen eller bygda. Bygutane oppfører seg som sjenerte fjortisar, sjølv langt opp i tjueåra, dei mumlar og snakkar knapt til han, mens bygdegutane tydelegvis er meir van med å ha med vaksne folk å gjera. Dei er ikkje redde for å møta blikket hans og kan framføra ærendet sitt på normalt vis.

Mykje av grunnen til dette er det som på same tid er bygda sin sterkaste og svakaste side: På bygda kan du ikkje vera usynleg. Du må møta og snakka med mange forskjellige type folk, også dei du ikkje likar. I byen kan du mykje meir velja dei som liknar mest på deg sjølv, og halda deg til dei. På bygda må du også ta ansvar viss du er interessert i noko, gjerne vera med å starta opp ein organisasjon eller sitta i styret, for det er ikkje sikkert det er andre som gjer jobben for deg. Dermed får ein bygdeungdom meir røynsle med organisasjonsliv, verv og ansvar. Ulempa er sjølvsagt at dei som ikkje har lysta eller drivet i seg til å ta slikt ansvar, lettare kan detta utanfor alle aktivitetar. I byen kan ein vera uforpliktande deltakar i dei aktivitetane ein er interessert i, gå på konsertar utan å måtta selja billettar først eller rydda lokalet etterpå, kort sagt: forsyna seg frå bordet som andre har dekka.

Bygdedyret var eit mykje omdiskutert uttrykk for nokre år sidan, og var vel meint å skulle peika på det trongsynet, sladderen og mobbinga som finst i alle bygder. På Cuba har dei eit dekkande ordtak for dette: Lita bygd, stort helvete. Nokon av oss som kjem frå bygda men bur i byen, gjer det nett fordi me ville vekk frå bygdedyret. Me ville omgi oss med likesinna, få leva ut våre særaste sider og sleppa å kjenna naboen. Men mon ikkje bygda likevel har sett sitt stempel på oss? Og det er kanskje eit kvalitetsstempel? Ingen byfolk skal i alle fall koma og seia noko anna!