Nyhende- og debattavisa for unge
Les nokre av dei viktigaste sakene frå veka som gjekk.
Ingvild Eide Leirfall
Publisert
Oppdatert 31.03.2025 08:03
Rettssaka mot trenaren og sjubarnsfaren Gjert Ingebrigtsen starta 24. mars i Sør-Rogaland tingrett og skal vare til 16. mai.
Han er tiltalt for vald mot to av barna sine – dottera (18) og løpestjerna Jakob Ingebrigtsen (24). Strafferamma er opptil seks års fengsel. Gjert Ingebrigtsen nektar straffskuld.
Totalt fem av sju søsken har meldt faren til politiet. Fleire av sakene er blitt lagt bort på bevisets stilling eller fordi det er forelda.
51 vitne er kalla inn, blant anna fleire familiemedlem. Retten blir halden for opne dører etter ønske frå bistandsadvokatane, og er blitt dekt av media over heile verda.
Politiet starta etterforskinga i slutten av oktober 2023, etter at sønene Jakob, Henrik og Filip Ingebrigtsen skreiv ein kronikk i VG.
Spenninga i Sør-Sudan har eskalert dramatisk denne veka.
Partiet til Sør-Sudans visepresident Riek Machar seier at han vart pågripen i bustaden sin. Partiet hans, SPLM-IO, seier forsvarsministeren og tryggleikssjefen tok seg inn i bustaden til visepresidenten med makt, ved hjelp av over 20 tungt væpna køyretøy og la fram ein arrestordre.
– Livvaktene hans vart avvæpna, og han fekk ein arrestordre med uklare skuldingar, delte partiet på Facebook, ifølgje NRK.
Regjeringsstyrkar har bomba militsgruppa «White Army», som tradisjonelt har støtta visepresident Machar. Lokale kjelder rapporterer at 20 personar, inkludert barn, vart drepne i åtaket. Det er ikkje stadfesta av styresmaktene i Juba.
FN åtvarar no om at landet kan vere på veg inn i ein ny borgarkrig. Sør-Sudan vart eit sjølvstendig land i 2011, men har vore prega av krig, uro og politisk kaos sidan.
Noreg har no stengt ambassaden i hovudstaden Juba midlertidig, og bede alle nordmenn i landet om å forlate Sør-Sudan.
Ein journalist i The Atlantic vart ved ein feil lagt til i ei lukka Signal-chatgruppe der toppar i Trump-administrasjonen planla militæråtak mot houthiane i Jemen.
Meldingsgruppa inneheldt detaljar om måla, våpena og tidspunktet for angrepet – og to timar seinare kom bomba.
Trump-administrasjonen hevdar det ikkje var klassifisert informasjon og ikkje inneheldt «krigsplanar».
Dei får likevel kritikk for å utsetja dei amerikanske pilotane og personalet for tryggleiksrisiko.
Ifølgje The Atlantic var både visepresident J.D. Vance, forsvarsminister Pete Hegseth og fleire etterretningsleiarar med i chatten.
Saka vert no granska internt.
Den israelske nasjonalforsamlinga vedtok torsdag 27. mars ei ny lov som gir regjeringa meir makt til å bestemme kven som skal bli dommarar. Lovendringa fekk 67 stemmer, medan éin stemte imot.
Fram til no har ei uavhengig nemnd med juristar og politikarar valt dommarar i lag, men etter den nye lova får regjeringa fleirtal i nemnda.
Fleire politiske parti som er kritiske til statsminister Benjamin Netanyahu, meiner dette svekker rettssystemet og gjer det lettare for Netanyahu å presse gjennom eigne interesser – spesielt medan han sjølv står tiltalt for korrupsjon.
Lova er ein del av dei kontroversielle rettsreformene til statsminister Benjamin Netanyahu og justisminister Yariv Levin. Regjeringa seier målet er å gjenopprette balansen mellom rettsvesenet og dei folkevalde. Kritikarane meiner endringa trugar demokratiet, svekker rettsstaten og er teikn på at Netanyahu er på veg mot eit autoritært styre.
Tusenvis av israelske demonstrantar har protestert mot Netanyahu og regjeringa og meiner presidenten prøver å halde på makta uansett kostnad.
Ordføraren i Istanbul, Ekrem İmamoğlu, vert sett på som president Erdogans største og einaste reelle konkurrent til presidentvervet. Han vart pågripen 19. mars, og skulda for terrorstøtte og korrupsjon, som han sjølv avviser. Dei siste dagane har tusenvis av demonstrantar teke til gatene i Tyrkia for å protestere mot det dei meiner er politisk forfølging.
Særleg studentar har vore aktive i gatene. Det er dei største demonstrasjonane på over ti år.
Over 1400 personar er pågripne, journalistar er kasta i fengsel og styresmaktene i Tyrkia har strupt sosiale medium-kontoar.
Demonstrantane er blitt møtt med politimakt, batongar, gummikuler, vasskanonar og tåregass, og president Erdogan har uttalt at dei som er ute i gatene for å demonstrere, gjer «gateterrorisme».
Apple har oppdatert karttenesta si med over 250 stadnamn på språk frå Australias urfolk, som Meanjin (Brisbane) og Warrane (Sydney Cove). Brukarar kan no sjå både dagens namn og dei tradisjonelle namna på byar og tettstader, og dessutan grenser for urfolksvern og reservat.
Endringa er gjort i samarbeid med fleire urfolksgrupper, og byggjer vidare på liknande oppdateringar i USA og Canada.
– Vi vart nesten viska vekk frå karta. Å bli synlege igjen er sterkt, seier Charles Prouse frå urfolkskonsulentselskapet Nyikbar til The Guardian.
Urfolksleiarar håpar karttenesta vil bidra til språkrevitalisering, kulturell respekt og forsoning – men understrekar at det er avgjerande at selskapa samarbeider tett med urfolksmiljø for å sikre at informasjonen følgjer kulturelle retningsliner.
Australia har over 250 urfolksspråkgrupper, men ingen samla database over landegrensene deira.
