Klassisk musikk for bygdetullingar

Eg har tenkt på kva det kan ha seg at eg vart så glad i klassisk musikk. Sannsynlegvis kjem det av at eg alltid har vore veldig gjerrig. Allereie som barn likte eg å spare pengar. Samstundes likte eg å sitja og lyde til musikk og drøyme meg vekk frå dei triste realitetane i denne suppeverda. Til det føremålet trong eg musikk, og den billegaste musikken var den klassiske. Dette var lenge før strøymetenester på verdsveven, det gjekk i CD-plater. Dei samtidige popstjernene skulle ha på hundrevis av kroner for sine utgjevingar, men Beethoven, Schubert og Chopin var allereie daude, så dei trong ikkje tene pengar på musikken sin, som ikkje just var «siste skrik» lenger. Ein boks med 30 CD-plater av 30 viktige klassiske komponistar, kosta nøyaktig 300 kroner, altså 10 kroner stykket. Vivaldis «Greatest hits», ein boks med 40 CD-plater, kosta heller ikkje meir enn 300 kroner. Ein fekk enorme mengder musikk for pengane.

Ein skulle tru at også andre gjerrige menneske enn meg, til dømes dei høkkertane som fer over svenskegrensa for å hamstre billeg tobakk og flesk, ville vita å nyttiggjera seg denne billege musikken. Kanskje gjer dei det, kanskje sit dei heime i stovene sine og røykjer rullings og klagar over dei norske fleskeprisane og lyder til Bach, men eg har mine tvil. I tenåra tok eg steget opp og byrja gå på nokre klassiske konsertar innimellom. Det sveid i lommeboka, men eg elska opplevinga av levande klassisk musikk, dyktige utøvarar som utfalda seg på vakre instrument. Det eg oppdaga, var at ingen var som meg på desse konsertane. Det var ingen andre hengslete tenåringar i sliten dongeri der. Det var ingen småfeite og alminnelege grensehandlarar heller. Det var velkledde folk frå dei øvste samfunnslaga, folk som ikkje brydde seg om prisen på billetten. Før og etter konserten naut dei musserande vin frå glas med høg stett. I kva grad dei eigentleg likte klassisk musikk, var umogleg å seia. Dei likte iallfall å menge seg med andre folk frå høge samfunnslag.

Mot slutten av tenåra hamna eg i dårleg selskap. Eg var stadig på lugubre festar hjå ein viss kamerat av slett vandel, la oss kalle han Gunnar. På desse festane var det ofte forrykande kranglar om kva musikk ein skulle høyre på: Gunnar ville høyre på The Smiths, Kristian på Mayhem, Eskil på Alf Prøysen, Pavla på Håkan Hellström, Sara på Westside Connection – og eg på Beethoven. Denne evige polske riksdagen inspirerte Gunnar til å innstifte ei demokratisk ordning, det såkalla musikkdemokratiet: Éin person fekk setja på éi låt, så var det nestemann sin tur, og så nestemann, og så vidare slik til alle hadde fått eitt ynske oppfylt, og runden kunne byrja på nytt att. Det var upopulært at ein song av Håkan Hellström typisk varer i tre, fire minutt, ein sats i ein av Beethovens symfoniar gjerne i ti minutt – men den vesle usemja jamna alkoholen heldigvis ut.

Kristian, Eskil, Pavla og Sara kom og gjekk, men Gunnar, ventilasjonsmontøren med den botnlause torsten, vart verande ein trufast ven. Så, ein laurdagskveld etter mange år, skjedde noko underleg: Gunnar nytta sitt eige mandat i musikkdemokratiet til å setja på «Una voce poco fa» frå Rossinis Barberaren i Sevilla. Eg måtte spørja om han hadde vorte delirisk. Men han svara kontant at dette, i øyro hans, var glimrande festmusikk. Den aftanen vart det òg plass for andre klassiske favorittar, frå Brahms’ «Vals i ass-dur» til Khatsjaturjans «Sabeldans», før vi ramla ut på byen og vart kasta ut frå kvar bidige uteplass vi sneik oss inn på. Alle spela dei berre møkkamusikk, så det var inkje stort tap.

Nokre veker seinare hadde symfoniorkesteret i byen henta inn ein utanlandsk pianist, for å framføre det som tilfeldigvis er eit av mine favorittverk, Beethovens 4. klaverkonsert. I god tid kjøpte eg to billettar, i ei fjern von om at eg plutseleg skulle møte draumedama før denne konserten, slik at eg kunne ta henne med meg. Det skjedde ikkje. I staden prøvde eg å invitere diverse kultiverte menneske eg på den tida studerte i lag med, utan at nokre av dei gidda å bli med. I siste augneblink kom eg på å spørja Gunnar, som sporenstreks takka ja. Dette var ein fredagskveld om våren, og vil bli ståande som det lysaste minnet mitt frå livet med klassisk musikk: I tillegg til å imitere fiffen ved å drikke musserande vin før og etter konserten – riktig nok i eit barbarisk tempo – hadde nemleg Gunnar med seg ei lommelerke. Ho var fylt med den kvassaste heimbrent, og Gunnar unnsåg seg ikkje for å trekkje henne fram og svelgje unna mang ein slurk også undervegs i Beethovens 4. klaverkonsert. Eg gløymer ikkje blikka til dei stivpynta eldre ektepara ikring oss i salen då, rynkene på nasane deira då angen av heimbrenten breidde seg mellom sæteradene. Beethovens 4. klaverkonsert har aldri vore vakrare, og etterpå gjekk vi ut på byen for å lage endå fleire skandalar.

Med dette meiner eg på ingen måte å oppmode til pøbelaktig framferd. Men det er viktig å hugse at den klassiske musikken ikkje er skriven for gamle, rike, fornemme menneske. Hug til å ta opp dette temaet, fekk eg fordi eg i haust har vore engasjert i eit interessant prosjekt: Ein ven av meg som tilfeldigvis er operasongar, ville skipe til ei operaoppsetjing i heimbygda si i tjukkaste Inntrøndelag. Opera, meiner han, er ganske enkelt musikkteater, som tradisjonelt har vore meint å underhalde folket, og som difor bør syngjast på folkets eige tungemål. Det var såleis eg som ein ordglad liten joker kom inn i biletet; eg fekk i oppgåve å omsetja Donizettis komedie Don Pasquale til inntrøndsk. Det har eg no gjort, riktig nok i nært samrør med operavenen min, etter som eg sjølv er aldeles umusikalsk og knapt kan eit ord italiensk. Med stoltheit kan eg forsikre at oppsetjinga, som har fått stønad frå Kulturrådet, vil bli røyndom i Øvre Kvam, Inntrøndelag, fyrstkomande sumar. Det blir ein liten siger for den klassiske musikken, vonarleg òg for folket som kjem for å høyre på. Gjev fleire tek liknande initiativ som operavenen min, og gjev fleire byrjar bruke Beethoven som akkompagnement til heimbrent og ville festar. Presto!