Denne artikkelen er eldre enn 1 år gamal. Det betyr at noko av informasjonen kan vere utdatert.
Her kor eg er, på Hótel Björk i Reykjavik, er klokka halv fem. Det er framleis eit par timar til restauranten opnar for frukost.
Men det er ikkje vondt å vêre vaken for ein nordmann som har råd til å bu på eit hotell her i utkanten av byen. 7. oktober 2009 er vakker før den har starta.
Eg kom frå Norge i går, og har lyst til å kalle meg jetlagged. Men det ville vêre å kalle den norske, økonomiske situasjonen for ei krise. Den er ikkje ei krise i høve den gjørma av ei gjeld Island sitt fast i.
På liknande vis er ikkje to timars tidsforskjell noe å slå alarm om. Dagen er på vei til å crack, som Björk syng i Alarm Call, som Sjón, forfattaren, har skrive i teksten for songen til Björk.
It’s early morning. No one is awake. (…) The day cracks.
Krakk! Alarm! Sjón visste neppe om krakket på Island då han skreiv denne songen. Sjón ville kanskje ikkje ha slått alarm om han visste om det.
Kriser er stoffet som bøker blir laga av, seier han til Bokprogrammet frå i fjor.
I same programmet var kollegaen hans intervjua. Han heiter Andri Snær Magnason, og har skrive Draumarlandid. Den spår krakket.
Magnason gir ut boka i god tid før krakket, og får status som profet. Boka blir sett over til engelsk, og blir internasjonal bestselgar.
Björk har skrive føreordet i den engelske utgåva. Og med det er eg sett tilbake til Hótel Björk.
Klokka er elleve. Eg ringer Gudmundur Gunnarsson. Han er far til Björk Gudmudnsdottir, fagforeningsformann for elektrikarar på Island, og ikkje minst ein språkmann.
Når 10000 elektrikarar må vidareutdannast på grunn av krisa, er det han som omsett skulebøkene deira frå det han kallar “skandinavisk” til islandsk.
Men meir om det seinare. Meir om han, om kraftspørsmål, om krise, arbeidsløyse, fagforeninger, LO, og at eg bruker brorparten av denne delen på kontoret til Gunnarsson. Intervjuet kjem. Ikkje her. Det er for seint.
Det er åtte om kvelden, islandsk tid. Vi tar kvelden med å rusle langs havna. Den er Bodö møter Kristiansund møter Havana. Det siste er grunna Sushismiðan i Geirsgötu 3. Ein turkis brakke vest i lende som er varma opp av geothermal sentralfyring. Og ein latino looking servitør som spør oss om kva vi gjer her.
Skriv historier. Og du? seier vi.
Det er den same gamle historia, seier han, forklarar at det var ei jente som tok han til Reykjavik, og spør kva vi vil ha å drikke.
Importerar de sake for eigen hand? Seier eg, og får eit svar som viser at eg har spurt uklart. Han svarar noe som Rune skjønnar som at han ikkje lagar sake sjølv, men importerar den. Det er ikkje overraskande. Han har latinamerikansk utsjånad. Eg spør om det, men får vite at han er frå Portugal.
Og den grøne isen? seier eg. Den er også importert frå Japan, svarar servitøren, og forklarar korleis han får alt han treng til sushi-baren sin: Han kjøper alt frå eit “sushi-bar”-firma i Japan.
Dei sel han ei heil “sushi-bar”-pakke. Han tilrettelegg og individualiserar sushi-baren sin. Litt. Han får nemleg ei liste frå eksportørane kor han kryssar av for kva han vil ha.
I han sitt døme er det, i tillegg til dei tinga han treng til nigiri, maki, pinnar, sjøgras, wasabi og ingefær, sake. Og is som smakar grøn te. Isen er grøn også. Den smakar akkurat det same som den grøne te – isen frå oslo-restauranten Annen Etasje. Den i Torggata, altså.
Reykjavik som produkt, björkeksport, eksportvikingar, ikea-sushi; mat utan kjærleik, men servert og importert av ein portugisar som gjer det for kjærleiken.
Når det er sagt, så vil eg likevel sleppe eit utsegn frå Gudmundur Gunnarsson:
Nei, seier han, vi får vel slutte å prate. Eg må på butikken og handle inn mat til kona mi og ungene. Sjå, der er dei, sa Gudmundur, og peikte til eit bilde i ei ramme i vindaugskarmen sin.
Bak vindauget mitt er det blitt svart att. Godnatt, min skatt, tenker eg, og i ørske, i halvsvenvna, på kveldsbøna, på Kjære Gud, jeg har det godt, takk for alt som jeg har fått!
Eg pleidde å be kveldsbøn då eg var lita. Eg trudde ikkje på Gud, men eg ville gjerne tru på Gud. Bare i tilfelle, hugsar eg, og hugsar kor redd eg var for brann, krig, men aldri for finanskrise.
Finanskrise var ikkje farleg. Det kunne ikkje ta i frå meg dei som eg elskte, som den gongen var familien. Og med det i tankane, sovnar eg så fort, og søv så godt, at også den 8. oktober vaknar eg grytidleg. Eg vaknar til ein vanleg dag. Eitårsdagen for krisa er avblåst.
