16-åringar er flinkare til å stemma

Til hausten vil nokre 16-åringar kunne røysta ved kommunevalet. Røynsler frå andre land viser at 16-åringar røystar i større grad enn eldre ungdomar.

– I land der stemmerettsalderen er 16 år, har det vist seg at 16-åringane i høgare grad nyttar seg av stemmeretten enn eldre veljarar under 30 år. Fleire forskarar meiner livssituasjonen er forklaringa. 18-åringar er i ein alder der mange har avslutta vidaregåande, flytta heimefrå og er i ferd med å etablera nye nettverk. Denne krevjande situasjonen kan redusera valdeltakinga, seier Guro Ødegård.

I ein ny rapport har ho og Jacob Aars analysert argumenta i den europeiske debatten om senking av røysteretten, og sett desse i samanheng med forskinga på feltet.

Auka valdeltaking i Noreg
Valdeltakinga blant 16-åringane på kort sikt vil vera høgare enn for eldre ungdomar. Langtidsverknadene vil vi først kunne sjå når 16-åringane blir eldre.

– Å røysta kan sjåast på som ein vane. Dei som røystar ved det første valet sitt, brukar oftare stemmeretten seinare i livet enn førstegangsveljarar som ikkje røystar. Sidan 16-åringar synest å delta i større grad enn ordinære førstegangsveljarar på 18 år, kan ei senking bidra til auka valdeltaking på sikt, påpeikar Ødegård.

LES OGSÅ: Mest politisk interesse i vest

I Tyskland har fleire delstatar innført 16-årsgrense i lokalvala. Tal derifrå viser at interessa for å setja seg inn i politiske spørsmål går ned frå 15-årsalderen. Ein av fem tyske 15-åringar seier dei er interesserte i politikk. Blant 17-åringane er det berre ein av ti som svara det same i denne undersøkinga.

For og imot
Det er likevel lite som tyder på at valresultatet vil påverkast nemneverdig.

– Til det er den nye stemmegruppa for liten. Dessutan viser røynsler frå Tyskland og Austerrike at 16-åringane stort sett stemmer som resten av veljarane.

Argumenta for senka stemmerettsalder legger vekt på gevinsten ein oppnår ved å utvide demokratiet.

QUIZ: Kva veit du om lokaldemokratiet?

– Mange meiner ein får eit meir representativt demokrati fordi unge får reell politisk makt, og at dette vil bidra til å auka dei unge sitt politiske kunnskapsnivå og engasjement, seier Ødegård.

Professor i samanliknande politikk, Frank Aarebrot har teke til orde for lågare stemmerettsalder utifrå demografiske omsyn. Sidan folkesetnaden blir eldre, meiner han dette kan skyva det politiske tyngdepunktet.

– Dette er eit argument ein ser Barneombodet òg har brukt, påpeikar Ødegård.

Ho peikar på at motstandarane av reforma meiner 16-åringar ikkje er modne nok, og manglar naudsynt kunnskap og forståing av politikken for å kunne røyste. Det blir hevda at dei difor ikkje kan ta ein gode val på valdagen.

Forsøkskaniner
Ved det norske kommunevalet i september vil litt over 9000 16- og 17-åringar i 20 kommunar og Longyearbyen kunne røyste. Gjennom dette forsøket, som skal evaluerast av ei forskargruppe frå Institutt for Samfunnsforsking og Rokkansenteret, ynskjer norske styresmakter å ha eit breiare grunnlag for å vurdere lågare stemmerettsalder.

LES OGSÅ: Der ungdom får bestemma

I dag, onsdag 11. mai, arrangerer Institutt for samfunnsforsking seminar og debatt om stemmerettsalder. Leiarane for Unge Venstre, KrFU, AUF, Elevorganisasjonen, LNU og Barneombodet kjem saman med fleire andre.