Onkel Jens: – Den dramatiske kjernen kjem rett frå hjartet

Ein onkel til bry

Ei regnfull natt ringjer det på døra i kollektivet der Akam (Peiman Azizpour) bur saman med sine to romkameratar. Utanfor står onkelen Bkhr (Hamza Agooshi), som han ikkje har sett sidan han var ein liten gut på besøk i den kurdiske delen av Iran der familien kjem frå.

Akam, som nødig vil vere ufin mot nokon som har kome så langt, ser seg nøydd til å invitere han til å bu hos seg, i alle fall i nokre dagar. I utgangspunktet går det greitt for romkameratane, sjølv om kommunikasjonen går litt i stå. Då Bkhr gong på gong forlengjer besøket utan noko skikkeleg svar på når han skal heim, vert også Akam skeptisk til kva han eigentleg vil. Er det berre ein onkel sin kjærleik til nevøen sin som drog han heile vegen til Noreg, eller ligg det noko meir bak den plutselege gjenforeininga?

Onkel Jens er den typen film som står og fell på karakterane sine og skodespelarane som bringar dei til live, som her kan kokast ned til Peiman Azizpour som Akam og Hamza Agooshi som Bhkr. Dei to er plomma i det filmatiske egget, og den gleda, frustrasjonen og ikkje minst ubehaget dei to får fram er til å ta og føle på. Medan Akam er jordnær og småklein, ein meister i den særnorske kunsten av å ikkje vere til bry, er Bhkr den type skøyar ein både elskar og hatar. Han er sjarmerande, vennleg og morosam, men også sta og småfrekk, og heilt uvillig til å gje Akam eit einaste enkelt svar. Begge skodespelarane skin i desse rollene, og dynamikken deira er ei glede å sjå.

Eg er ikkje oppvaksen med noko kjennskap til kurdisk kultur, og har avgrensa kunnskap også i dag, som eg frykta ville påverke sjåaropplevinga mi her. Det var ei bekymring som forsvann kjapt: At Akam stadig må forklare onkelen sin oppførsel til sine romkameratar vert derfor ein naturleg måte å unngå slike hol i forståinga. Det er ikkje for å seie at ei slik tilnærming er den einaste, sidan kvalitet ikkje vart bestemt av kor mykje eg personleg forstår, men det er ei tilgjengelegheit som gjorde det lett å hengje med.

Frå spøk til alvor

Gjennom handlinga bevegar Onkel Jens seg frå å vere ein situasjonskomedie om kulturkrasj til å bli eit langt meir alvorleg drama. Det er ikkje ein ukjend struktur, og med korleis filmen er lagt opp er det heller ikkje ei uventa vending. Det positive er kor naturleg det heile kjennest ut. Sjølv etter kvart som ting vert mindre lystig, sluttar manuset aldri å appellere til smilebandet. Samtidig etablerast det truverdige spenningar heilt frå starten av, så då glaset endeleg renn over, kjennest det heilt naturleg.

Spesielt sit eg igjen med måten han vev inn viktigheita, og tyngda, av språk og identitet. Akam snakkar kurdisk, men ikkje alle orda sit, til ein miks av skuffelse og underhaldning frå onkelen sin side. For Akam, derimot, er det tydeleg sårt – og ein ironisk tvist på faktumet at han sjølv er norsklærar som pirkar på elevane når dei blandar engelsk inn i daglegtala. Små situasjonar, som telefonsamtalar og ein prat med ein kurdisk kelner, lagar eit ømt bilete av korleis han strevar med å foreine identiteten som nordmann og kurdar.

Det er tider der Onkel Jens kjennest litt seig, då det er ein film som konstant krev nye innviklingar for å halde handlinga gåande. Blant anna viast mykje tid til det groande forholdet mellom Akam og Elina (Sarah Francesca Brænne), ein venn av ein venn tilsett i Utlendingsdirektoratet, som han i første omgang berre vil ha informasjon frå. Så klart må dei to hamne i eit romantisk rot der kjenslene for kvarandre konkurrerer med nervøsiteten for kva situasjonen til Bhkr eigentleg er. Mykje av tida er det sjarmerande, men linja til frustrasjon vert stadig tøya til brestepunktet.

Verdig drama

Då eg først høyrde om filmen, var det dei komiske elementa som drog meg inn. Kollektiv er allereie slagmarker for krig, kjærleik og passiv-aggressive tekstmeldingar om oppvasken i gruppechatten, så det å slengje inn ein middelaldrande onkel som ikkje kan eit ord norsk er gull verdt. Marknadsføringa har også tatt utgangspunkt i denne vinkelen, som held den underliggande handlinga på avstand. Sjølv om det er ein del av meg som gjerne kunne hatt enda litt meir tull å tyggje på, er det utvilsamt at den dramatiske kjernen her kjem rett frå hjartet, med forankring i verkelegheita. Det vert litt som når ein dekker ei pille i peanøttsmør for å få ein hund til å ta medisinen sin – det er peanøttsmøret som fristar, men pilla som gjer godt.

Med Onkel Jens på SXSW og Den Stygge Stesøsteren på Sundance er det norske filmåret 2025 godt i gang med internasjonalt feira debutfilmar. Det forten disse filmskaparane verkeleg.

Onkel Jens kunne ha vore hakket skarpare, men er i det heile eit godt balansert, morosamt drama som set eit søkelys på ein kultur og situasjon eg er takksam for å ha fått eit innblikk i.

Terningkast: 5