Quiz: Kva veit du om jonsok?
Jonsok, sankthans, veit du eigentleg kvifor vi feirar det? Test kunnskapane dine om feiringa her!
Denne artikkelen er eldre enn 1 år gamal. Det betyr at noko av informasjonen kan vere utdatert.
Quiz: Kor mykje kan du om jonsok?
- Spørsmål 1 av 10
1.
Kvar kjem namnet jonsok/sankthans frå?
Riktig! Kjært barn har mange namn, og feiringa blir i Noreg kalla både jonsok og sankthans. Begge namna kjem frå døyparen Johannes.
Jonsok kjem frå det norrøne jónsvaka, der Jon er ei forkorting av namnet Johannes, medan sankthans er ei forkorting av Sankt Johannes.
Feil! Kjært barn har mange namn, og feiringa blir i Noreg kalla både jonsok og sankthans. Begge namna kjem frå døyparen Johannes.
Jonsok kjem frå det norrøne jónsvaka, der Jon er ei forkorting av namnet Johannes, medan sankthans er ei forkorting av Sankt Johannes.
- Spørsmål 2 av 10
2.
Kvifor feirar me jonsok?
Det stemmer, det! Det er litt innvikla dette med kvifor me feirar jonsok.
Jonsok blir feira den 24. juni over store delar av verda. Det er ei minnemarkering om fødselsdagen til døyparen Johannes som blir omtalt i Bibelen. Han vart etter tradisjonen fødd seks månader før Jesu fødselsdag. I tillegg til dette er jonsok omtrent samtidig som det er midtsommar. Det at den kyrkjelege festdagen skjer på ei tid av året med urgamle tradisjonar knytt til den lengste dagen i året, har gjort jonsok til ein viktig del av folketrua.
At det er midtsommar, sola snur og at bøndene har gjort seg ferdig med det tyngste arbeidet, har tradisjonelt gjort dagen til ei lita pause i kvardagen.
Her svarar du feil.
Det er litt innvikla dette med kvifor me feirar jonsok.
Jonsok blir feira den 24. juni over store delar av verda. Det er ei minnemarkering om fødselsdagen til døyparen Johannes som blir omtalt i Bibelen. Han vart etter tradisjonen fødd seks månader før Jesu fødselsdag. I tillegg til dette er jonsok omtrent samtidig som det er midtsommar. Det at den kyrkjelege festdagen skjer på ei tid av året med urgamle tradisjonar knytt til den lengste dagen i året, har gjort jonsok til ein viktig del av folketrua.
At det er midtsommar, sola snur og at bøndene har gjort seg ferdig med det tyngste arbeidet, har tradisjonelt gjort dagen til ei lita pause i kvardagen.
- Spørsmål 3 av 10
3.
Jonsokbål høyrer feiringa til. Kva er rekorden for høgaste jonsokbål?
Rett svar, du er on fire!
Verdas høgaste jonsokbål vart sett i brann på jonsokaftan i 2016 i Ålesund.
Bålet raga heile 47,4 meter over bakken, og fekk namnet Slinningsbålet og hadde i nokre år verdsrekorden.
Dette er kanskje litt eit lurespørsmål, for i åra etter har bålentusiastar bygd seg høgare. I Austerrike i 2018 bygde nokre eldsjeler ei bål som var utrulege 60 meter høgt. Det brann derimot ikkje på jonsokaftan, men i mars.
Her brenn du deg, for dette er feil!
Verdas høgaste jonsokbål vart sett i brann på jonsokaftan i 2016 i Ålesund.
Bålet raga heile 47,4 meter over bakken, og fekk namnet Slinningsbålet og hadde i nokre år verdsrekorden.
Dette er kanskje litt eit lurespørsmål, for i åra etter har bålentusiastar bygd seg høgare. I Austerrike i 2018 bygde nokre eldsjeler ei bål som var utrulege 60 meter høgt. Det brann derimot ikkje på jonsokaftan, men i mars.
- Spørsmål 4 av 10
4.
Når me først er inne på jonsokbålet – kvifor er bålbrenning blitt ein tradisjon under jonsok?
Det stemmer! Tradisjonen med å brenna bål under jonsok er faktisk eldgamal.
I gamle dagar vart elden frå bålet sett på som rensande og vernande. Bålet vart altså tent for å verna seg mot dei vonde maktene. Bålbrenninga vart ofte kombinert med dans og song, og songane var viser som hadde gått i arv.
Feil! Tradisjonen med å brenna bål under jonsok er faktisk eldgamal.
I gamle dagar vart elden frå bålet sett på som rensande og vernande. Bålet vart altså tent for å verna seg mot dei vonde maktene. Bålbrenninga vart ofte kombinert med dans og song, og songane var viser som hadde gått i arv.
- Spørsmål 5 av 10
5.
I 2019 kom skrekkfilmen Midsommar der ein gjeng unge reiser til Sverige for å oppleve midtsommarfeiringa, men endar opp i ei smørje av brutale skikkar, sekter og folketru. Kva heiter plassen der handlinga tek til?
Rett svar er Hårgå.
Det blir ikkje akkurat noka triveleg feiring for gjengen i Hårgå, så vil du behalde det romantiske og idylliske ved jonsok er kanskje ikkje dette filmen for deg. Er du derimot blant dei tøffe, er det berre å plotte Hårgå inn i Google maps og setje kurs mot Söta bror når grensene opnar – for Hårgå finst.
Feil, det er Hårgå.
Det blir ikkje akkurat noka triveleg feiring for gjengen i Hårgå, så vil du behalde det romantiske og idylliske ved jonsok er kanskje ikkje dette filmen for deg. Er du derimot blant dei tøffe, er det berre å plotte Hårgå inn i Google maps og setje kurs mot Söta bror når grensene opnar – for Hårgå finst.
- Spørsmål 6 av 10
6.
Me held oss i Sverige litt til. Svenskane har ein tradisjon for å synge om eit bestemt dyr medan dei dansar ein tilhøyrande dans rundt midtsommarstonga. Kva dyr syng dei om?
Det er froskane, sjølvsagt!
«Små grodorna, små grodorna är lustiga att se. Kou ack ack ack, kou ack ack ack!»
Versågod, no har du han på hjernen.
Feil, det er froskane, sjølvsagt!
«Små grodorna, små grodorna är lustiga att se. Kou ack ack ack, kou ack ack ack!»
Versågod, no har du den på hjernen.
- Spørsmål 7 av 10
7.
Gamal folketru seier du natt til jonsokaftan skal leggje deg med sju sortar blomar under puta. Kvifor?
Stemmer det!
Om du ikkje har treft blink på sjekkemarknaden endå er det altså berre til å kome seg ut og plukke, så dukkar kanskje eit hint om din framtidige partner opp i løpet av natta. Hugs å ikkje gløyme det, då!
Neida! Du vil i drøyme få sjå den du skal gifte deg med.
Så om du ikkje har treft blink på sjekkemarknaden endå er det altså berre til å kome seg ut å plukke, så dukkar kanskje eit hint om din framtidige partner opp i løpet av natta. Hugs å ikkje gløyme det, då!
- Spørsmål 8 av 10
8.
Er sankthans ein fridag?
Riktig, det er ein vanleg arbeidsdag! Men sankthans var faktisk ein fridag heilt fram til 1770, då danskekongen avskaffa ni heilagdagar.
I nyare tid har det vore gjort fleire forsøk på å få innatt fridagen, og i Vestfold stod tradisjonen sterkt heilt fram til 2010.
Feil, det er ein vanleg arbeidsdag. Men sankthans var faktisk ein fridag heilt fram til 1770, då danskekongen avskaffa ni heilagdagar.
I nyare tid har det vore gjort fleire forsøk på å få innatt fridagen, og i Vestfold stod tradisjonen sterkt heilt fram til 2010.
- Spørsmål 9 av 10
9.
Kva er eit jonsokbryllaup?
Korrekt!
På Vestlandet har det vore vanleg at barn kler seg ut og «giftar seg» i samband med jonsokfeiringa. Det var vanleg at alle roller i eit bryllaupsfølget blei besatt. Kjelder tilbake til 1800-talet viser at jonsokbryllaup blei gjennomført då, og det var allereie på den tida omtalt som ein gamal skikk. Tradisjonen har vore praktisert heilt fram til i dag.
Her kan du lese om korleis det var å få vere jonsokbrudgom i barndommen!
Niks!
På Vestlandet har det vore vanleg at barn kler seg ut og «giftar seg» i samband med jonsokfeiringa. Det var vanleg at alle roller i eit bryllaupsfølget blei besatt. Kjelder tilbake til 1800-talet viser at jonsokbryllaup blei gjennomført då, og det var allereie på den tida omtalt som ein gamal skikk. Tradisjonen har vore praktisert heilt fram til i dag.
Her kan du lese om korleis det var å få vere jonsokbrudgom i barndommen!
- Spørsmål 10 av 10
10.
Frå gammalt av vart jonsok rekna som den viktigaste dagen i året for kven?
Heilt rett, det!
I gamal tid vart jonsok rekna som ein av dei viktigaste festane til heksene. Denne natta hadde dei ekstra sterk kraft, og var veldig aktive.
Feil!
I gamal tid vart jonsok rekna som ein av dei viktigaste festane til heksene. Denne natta hadde dei ekstra sterk kraft, og var veldig aktive.
Resultat:
Vurdering:
Vil du ta fleire quizar? Sjekk ut desse:
- Går årstal, kongar og utviklingslinjer i surr for deg, eller klarar du halde tunga rett i munnen i historiequizen? Prøv deg her!
- Kan du dette engelske ordet på godt norsk? Ta quizen!
- Kor godt kjenner du norrøn mytologi? Ta quizen!
- Kjenner du att desse forfattarane? Ta biletquizen!
Denne quizen vart først publisert i 2021.
