Eit nytt politisk landskap i Noreg
Dei store partia taper stort – til fordel for grøne og radikale parti på venstresida. Valet lèt etter seg seg eit nytt politisk landskap, meiner forskarar.
Denne artikkelen er eldre enn 1 år gamal. Det betyr at noko av informasjonen kan vere utdatert.
Valresultatet – sett ut frå Valdirektoratets prognose ved midnatt – ser ut til å danne grunnlaget for eit nytt, radikalt og grønt politisk landskap, ifølgje valforskar Peter Egge Langsæther ved NTNU.
– I Europa har vi sett at grøne parti og det radikale venstre styrkjer seg, medan dei tradisjonelle partia blir svekte. Det vi ser i Noreg no, er ein del av ein europeisk trend, seier han til NTB.
Då rundt 40 prosent av stemmene var talt opp måndag kveld, låg Ap an til å få ei oppslutning på drygt 24 prosent på landsbasis, ifølgje Valdirektoratets prognose for fylkesvalet. Viss prognosen treffer, vil Ap gjere det dårlegaste lokalvalet i historia til partiet. Den tidlegare botnparti vart sett i 2003 med 27 prosent.
Ap-leiar Jonas Gahr Støre erkjente at valresultatet er for dårleg då han talte til valvaka måndag kveld. Foto: Fredrik Hagen / NTB scanpix
Ap og H taparane til valet
– Det svake valresultatet vårt føyer seg inn i det vi ser i andre land – fløyparti og éinsaksparti har hatt oppdrift, og styringsparti som oss, har hatt motvind, sa partileiar Jonas Gahr Støre då han talte til valvaka.
Han sa etter talen at valresultatet gir grunn til bekymring, men avviste å kalle det ein «katastrofe».
Det andre partiet som utmerker seg når det gjeld tapt oppslutning, er Høgre, som kan falle under 20 prosent på landsbasis etter ein tilbakegang på oppunder 4 prosentpoeng frå kommune- og fylkesvalet for fire år sidan. Høgre-leiaren ville ikkje gå lenger enn å seie at valresultatet er «skuffande», og at ho gjerne skulle «sett at fleire byar og bygder låg an til å få blått styre».
– I Noreg og Skandinavia har dei sosialdemokratiske partia klart seg rimeleg godt samanlikna med søsterparti lengre sør i Europa, men utviklinga ein har sett over tid i Europa, ser ein også her, seier valforskar Johannes Bergh ved Institutt for samfunnsforskning.
Han meiner utviklinga må bli forstått i lys av at debatten i stor grad blir prega av spørsmål som klima, bompengar og distriktspolitikk der parti som Ap og Høgre manglar tydelege svar.
Høgre-leiar Erna Solberg skulle gjerne sett at hennar lokallag gjorde det betre rundt om i landet, men tona ned dramatikken i det svake valresultatet til Høgre. Foto: Heiko Junge / NTB scanpix
MDG: Tidsskilje i politikken
Miljøpartiet Dei Grøne låg i 22.30-tida an til å få ei oppslutning på landsbasis på snautt 8 prosent, og partiet vil med det vere ein av vinnarane til valet saman med Senterpartiet. I Oslo kan oppslutninga bli rundt 17 prosent – ifølgje prognosen heile 8,7 prosentpoeng høgare enn ved valet i 2015.
– Viss vi hamnar i det sjiktet, trur eg det betyr eit tidsskilje i norsk politikk. Den gamle høgre-venstre-aksen blir kraftig utfordra av eit parti som meiner grått-grønt er den viktigaste skiljelinja, seier MDGs nasjonale talsperson Arild Hermstad til NTB.
SV og Raudt vil framleis vere for småparti å rekne – basert på ei venta oppslutning på høvesvis 6 og 4 prosent – men begge partia kan få rundt framgangen til 2 prosentpoeng kvar.
For Raudts del inneber det ein dobling av oppslutninga frå førre fylkesval.
Valresultatet etter at 99,8 prosent av stemmene er talt opp. Grafikk: Framtida.no
Regjeringspartia slit
Senterpartiet ligg på si side an til å bli den andre av dei desiderte vinnarane til valet – med ein formidabel framgang på over 6 prosentpoeng til nesten 15 prosent på landsbasis.
Ifølgje prognosen blir dei fire partane som sit i regjering saman, straffa av veljarane. Framstegspartiet kjem til å tape snautt 2 prosentpoeng i oppslutning og ende under 9 prosent, viss prognosen slår til. Frp vil i så fall gjere sitt dårlegaste fylkesval sidan 1991.
Kristeleg Folkeparti og Venstre fell nesten like mykje til rundt 3 og 4 prosent i fylkesvalet.
Ifølgje landsoversikta ligg Folkeaksjonen nei til meir bompengar (FNB) an til å få 3,4 prosent av stemmene på landsbasis. I Bergen kan partiet likevel få heile 18 prosents oppslutning, ifølgje dei opptalde førehandsstemmene. I Oslo ligg partiet an til å få 6,4 prosent.
