Utferdstrong

Den fyrste verkelege vandraren eg traff var Snusmumrikken. Ein dag var han vekk då Mummitrollet kom ut om morgonen. Det var berre ein firkanta flekk med gult gras att etter teltet, ingen lyd av munnspel ved bekken. Snusmumrikken hadde dratt.

Kvar vår dreg han av garde slik, ingenting kan halda han att, han må gå sin veg. Noko av det viktige med måten Snusmumrikken dreg på er at han ikkje har eit mål. Han går for å gå, for å finna nye melodiar på vegen og mest av alt for å vera fri. Snusmumrikken liker ikkje å fortelja om reisene sine, han seier:

Hvorfor kan de aldri la meg være alene med turene mine? Kan de ikke begripe at jeg snakker alt sønder og sammen, hvis jeg må fortelle om det. Siden er det borte, jeg husker bare min egen fortelling når jeg prøver å huske hvordan det var.

Desse turane er ikkje forteljingar med ei byrjing og ein slutt, dei er noko anna, noko meir og straks han forsøker å fortelja om det set det seg fast i eit mønster der dei ikkje høyrer heime. Dei mister den fridomen som er grunnlaget for at dei er verdt å fortelja om.

Ta meg med

I ei låt med Jokke & Valentinerne syng May-Irene Aasen: “Ta med meg! Alt jeg trenger er den bagen her!” Eg ser ho for meg med ein rosa og blå bag over skuldra, i vegkanten med haiketommelen opp.

Som lita jente hugsar eg at eg vona så sterkt at det skulle segla inn eit stor sjørøverskip i den vesle bygda der eg er frå. Då skulle eg stå på stranda og vera heilt klar for å bli tatt med. Nokre gongar er ein så klar til å dra av garde at ein kastar seg i armane på han som kjem sjølv om det er ein ung mann som prøver å stela bilen til mora di.

I fyrste scena av filmen “Bonnie and Clyde” ligg Bonnie i senga på rommet sitt og ho er så innestengt der. Det er som om sengestolpane er gitteret i ei fengselscelle. Ho må snart ta på uniformen sin og gå på jobb på kafeen der ho jobber som servitrise. Utanfor vindauget får ho auge på ein kjekk mann som står bøygd over døra til ein bil ute på gata.

I den intense keisemda hennar er dette nett det som skal til for at ho lyser opp. “Hei!”, roper ho, “Kva gjer du med bilen til mor mi?” Ho knappar på seg uniformen medan ho spring ned trappene der Clyde ventar utanfor.

Bonnie blir meir enn gjerne med han, ikkje fordi ho er godtruande og trur at han er lovlydig og ordentleg, men nettopp fordi han har sete i fengsel for bankran, har pistol og stel bilar. Bonnie går ikkje på jobb den dagen, og det blir byrjinga på ei reise som raskt utviklar seg på ein måte som gjer at ei kvar god ending er utanfor rekkjevidde.

Historia om Bonnie and Clyde er ei sann historie om mange tragiske mord, men filmen er å rekna som ei eiga forteljing. Den forteljinga er fyrst og fremst om to unge menneske som dreg av garde, som snarare enn å tenkja lengtar. Dei lengter etter at noko skal skje, noko heilt utanom det vanlege og då det ikkje skjer skapar dei det sjølv. Brutalt, verknadsfullt og absolutt.

I filmen om Bonnie og Clyde er det som at dei etterkvart rørar seg inn i ei verd der det gamle livet til Bonnie ikkje er tilgjengeleg. Då dei er på flykt frå politiet ettersøkt for mord, arrangerer dei eit siste møte med familien til Bonnie ute i eit ørkenlandskap. Lyset er så annleis, det er som ein draum, kva som er det verkelege livet er vanskeleg å vita. Fridomen ho søkte har kosta mykje og etter kvart er det som at den innstengte kjensla frå rommet i byrjinga kjem attende, berre at ho no ikkje er bygd opp av keisemd, men av redsle. Dei er på flukt, på flukt for å halda på den nyvunne fridomen.

Svolten, men fri

Det var ingen som kom for å ta med seg unge Patti Smith, ho måtte finna styrken i seg sjølv for å dra. Ho var 20 år då ho sa farvel til familien og drog for å ta bussen vidare til New York. Men det viste seg at bussbilletten var blitt dyrare og at ho difor ikkje hadde råd. Det var ei attgløymd kvit taske med 32 dollar i ein telefonkiosk som blei løysinga.

Patti kom seg til New York og budde der heilt fattig og heilt fri. Det var ikkje lette dagar i byrjinga og ho må heile tida gjenta sitt eige mantra for seg sjølv: “Eg er fri, eg er fri”. Men mange dagar blei det overdøyvd av det andre mantraet: “Eg er svolten, eg er svolten.”

Patti Smith drog av garde som ein mumrikk, det var uungåeleg. Ho måtte vekk og ho ville skapa seg eit heilt anna liv enn det som venta i fabrikken på heimstaden. Ho hadde ikkje eit avklart og tydeleg mål, men nett som Snusmumrikken ein tillit til at vegane ville ta ho stadar der ho ønskte å vera og ei sterk kjensle av at det var umogleg å bli.

New York kom med svolt til å bli svimmel av, men byen hadde også med seg menneske ho skulle møta, songar ho skulle skriva og eit liv som no 45 år seinare blant anna tek ho til Oslo den 10. juni der ho skal spela konsert med bandet sitt. Som Bonnie drog ho avgarde, men heilt på eiga hand og med eit heilt anna utfall. Patti skaut aldri nokon, ho stal berre litt pengar og blei rockestjerne. Her finn de ein anna fin artikkel om hennar verke som kunstnar og musikar.

Å vera fri er vanskeleg. Det er også vanskeleg å snakka om kva det vil seia å vera fri. I songen Me and Bobby McGee syng Janis Joplin at fridom berre er eit anna ord for å ikkje ha meir att å mista. Den fridomen Snusmumrikken og Patti Smith kjenner er ikkje ein slik fridom, det er ein annan fridom, som handlar om å ha så mykje att å få.

Denne fridomen ligg ikkje der ute på vegane og ventar på oss, me kan ikkje finna han ein gong for alltid. Han er aldri der så lenge om gongen, men han finst og han finst i augneblinkar. Han finst i den augneblinken ein vågar å gå, men han finst og i den augneblinken ein vågar å venda attende.

For Snusmumrikken kjem attende til Mummitrollet og dalen, han gjer alltid det og kanskje er det like viktig for han å koma attende som å dra av garde. Patti Smith forlot ikkje familien sin for alltid. Ho kom attende til dei på besøk og ho fekk nye heimar, nye stadar å reisa frå og å koma attende til.

Me blir ikkje fri av å dra avgarde frå alt me er glade i, frå alle forpliktingar og alt ansvar. Nokre gongar kan det likevel vera naudsynt å dra, nokre gongar er det kanskje ikkje eit val. Og då, desse gongane, ligg fridomen i dei augneblinkane der ein lener seg attende og ser ut av togvindauget eller tek sekken på ryggen og går av garde.

Vegane ligg der, og togskjenene. Ein kan gå av garde, ein kan setja seg på eit tog med ein interrailbillett i handa og vakna på nye stadar kvar morgon. Utan mål, men med mykje meining kan ein kviskra til seg sjølv at ein er svolten, men fri.