Introduksjon til det litterære sirkus

Okei, så er eg ikkje heilt ny. Eg var der i fjor med, som debutant, og då var eg heilt ny. Men eg hugsar korleis det var å vere heilt ny, og det er søren ikkje så annleis enn å vere nesten nye heller.

Først kan eg jo seie litt om kven eg er: Eg heiter Kristina, og ved sida av å vere journalist for Framtida har eg gjeve ut ei bok. Før eg hadde gjeve ut den bok hadde eg levd og anda for litteratur i sånn cirka heile livet. Og sånn cirka heile livet har litteraturverda vore uhorveleg langt borte. Når eg sat  vaken heile natta og las i senga var forfattarar, litteraturkritikarar, journalistar og kommentatorar noko som eksisterte i ei anna verd. Ei verd som var like langt borte som mars kjennest i dag. Eg trudde knapt eg skulle klare å kome meg gjennom ungdomsskulen, og langt mindre at eg skulle kunne bli forfattar ein dag.

Haustlanseringsfesten: Din eigentlege litterære debut
Noko av det første ein gjer som ny forfattar er å vere med på Haustlanseringa. Først er det pressekonferanse, så vert debutantane teke med på høgtideleg lønsj på Grand café. Og så, frå klokka fire på ettermiddagen, er det fest. Festen. Den store festen, der alle som bryr seg om nynorsk litteratur er.

Og så sto eg der plutseleg. I same rom som Ragnar Hovland, Brit Bildøen, Einar Økland, Marta Norheim. Og kva seier ein eigentleg då? Kva gjer ein?

Jo, no skal du høyre. Ein står og held kjeft og gjer absolutt inga ting.

Eller, det er i alle høve det ein burde gjere. No er det berre så forbaska at eg har kronisk munndiaré og ikkje klarar å stå i ro. Særskilt når eg er nervøs. Munnen min går i eitt og eg får rykkingar over heile kroppen. Og alle favorittforfattarane mine ser på meg og rynkar på augnebryna. Lurar på om eg kanskje får eit anfall.

SHIT.

Fem bod frå i fjor
I fjor var skumlast. Det var jo første gong eg var der. No kjente eg heldigvis nokre andre som var der frå før då, og det kan eg berre seie dei var mi redning. Janne var leiar av Målungdommen og var det, og det var òg fleire frå styre der. Første bod skal ein overleve på haustlanseringa: Ha med deg nokon du kan prate med og ikkje er redd for.

Andre bod: Lat som om ikkje du blir totalt overvelda av folka, plassen, og gratis mat og drikke. For det er lett for å bli overvelda. Samlaget har haustfesten sin i ein penthouse-leilegheit med eiga takterrase og galleri. Det er den vakraste plassen du kan tenke deg: Det er fullt av kunst, klassiske møblar, bøker og plantar over alt. Den leilegheita er definisjonen av god smak. Og så er det jo alle folka. Alle stjernene. Det gjeld å ikkje gå rundt med open munn og oppsperra auge og konstant gispe over kor fantastisk alt er. Sjølv om alt er fantastisk, og alle andre berre har vore alt for lenge i gamet  og blitt vand med det.

Tredje bod: Ikkje et nokon ting. I fjor kom Gunda Djupvik ut med sin fantastiske kokebok Smalhans, og forlaget så sitt snitt til å la Djupvik ha catering på maten. Og det var grådig godt, og som det fattige studenten eg var meska eg jo eg i gratis mat og prøvde sannsynlegvis, i min iver, å trøkke alt for mykje ned i truten samstundes. Resultat: Tomatsuppe ut over heile skjorta.

Men ærlig talt: Kven fann på å servere tomatsuppe på minglefest?

Aldri freist å vere morosam
Fjerde bodet er kanskje litt sjølvklart: Ikkje drikk for mykje. Men som med alt som er viktig og lett i livet, så er dette sjølvsagt mykje vanskelegare i praksis, enn i teorien. Når du kjem klokka fire får du sjampis. Kanskje har du allereie teke eit glas vin på lønsjen. I tillegg så fôrar den fantastiske redaktøren deg med bongar til baren. Og når dei tek slutt så kostar det jo berre tjue kronar for eit glas vin. Tjue kronar! tenkjer du, det er for billeg til å vere sant og i din slunkne studentøkonomi tenkjer du at dette jo er eit tilbod det ville vere direkte ufornuftig å ikkje slå til på. Bummer.

Femte og siste bod er kanskje det viktigaste av alle. Ikkje prøv å ver morosam. For sannsynlegvis er du det ikkje. Dette har eg prøvd å banke inn i mitt eige hovud i årevis, men all min visdom forsvinn rett ut øyre i det eg står, drit nervøs, framfor nokon eg forgudar. Dette skjer ofte på Haustlanseringsfesten.

Men trass i kor gale det kan gå når du veit at du står og snakkar med ditt store idol, så kan det faktisk gå enno verre når du plutseleg snakkar med noko det syner seg er ditt store idol.

Som når du strenar bort til ein bekjent, som står med ein ven som har sølt tomatsuppe ut over heile golvet, og som no baksar fælt der nede for å tørke opp. Då føler du deg kanskje litt letta, og litt meir ovanpå, for då er du ikkje den einaste som må gå rundt med prova av ditt eige forbaska tomatuhell på deg heile kvelda. Og då seier du kanskje noko sånn som:

– Fjo! Godt at eg ikkje er den einaste grisen her!

I det du seier det veit du at det er feil. At det er heilt feil. I det Agnes Ravatn, sjølvaste Agnes Ravatn, dukkar opp frå golvet som personen som har sølt og er raud i andletet og sender deg det du tenkjer er tidanes olmaste blikk, så er det ikkje berre feil. Det er ein total fadese. Alt som er av blod fyk opp i trynet og du lengtar etter næraste hol i bakken. Forsvinnforsvinnforsvinn seier hjernen og du ymptar fram eit «eh» før du snik deg slukøyra av garde mot toalettet for å gøyme deg og døy litt.

I år: Ein ny og betre versjon av meg sjølv?
Neida. Det er kanskje ikkje heilt så gale. For eg blei jo invitert attende i år, etter at eg hadde vore der i fjor, så då kan det jo ikkje ha godt så dunken som eg trudde, kan det?

Dessutan må eg jo ha utvikla meg litt, sidan eg kom inn som totalt nybyrjar i litteraturverda i fjor. Eg har jo vore på ein del fleire festar (okei, så har det vore nokre fleire fadesar), så klok av skade må eg vel vere betre i år enn i fjor?

Litt sant er det. Eg har rett  nok kasta vrak på alle reglane frå i fjor: For det første så kjenner eg jo fleire folk no, så eg treng eigentleg ikkje manisk stresse for å få folk med meg. Dessutan har eg jo vore der ein gong før, så om eg framleis tykkjer det er ÜBERFANTSTISKULTRAUTRULEG så vert eg likevel ikkje gåande omkring, gapande som ein fisk på land. Og i år hadde dei ikkje tomatsuppe, for i år har Gunda gjeve ut boka Safting og sylting heile året, så då var det brød og ost, syltetøy og saft. Og dette med vinen, vel, det er jo berre å innsjå det: Alle andre er jo på ein snurr med, så det er vel knapt nokon som hugsar om du var litt på ein surr du òg.

(Dette gjeld for dei fleste: Nokon er på så på ein snur at alle ser det og fnisar litt godmodig av dei, men eg nemne ingen namn på framståande eldre nynorskmenn)

Og det går jo faktisk betre: Eg smalltalkar med Martha Norheim i buffékøen om Linnea Myhre sin nye roman (han er kanskje ikkje god som roman mn veldig i tida), eg får helse på Marthe Michelet på takterrassen, og til Brit Bildøen fortel eg at om alle nynorskstjerner var ei internasjonal stjerne hadde ho vore Susan Sarandon og ho blir glad, og det er jo fint.

Men viktigast av alt er jo ikkje dei nynorske stjernane. Viktigast av alt er at eg faktisk slappar av og har det sjukt kjekt med alle dei folka eg kjenner frå før.

Og når kvelda går mot slutten, og baren eigentleg er stengt, så skjer plutseleg det heilt utrulege. Agnes Ravatn står der med tre kvitvinsglas i handa, og bartenderen ristar på hovudet mot meg og seier det er stengt, så klarar ho å fikse meg eit siste kvitvinsglas.

– Så utruleg grei du er, seier eg til henne og meiner det oppriktig, overraska av denne sjenerøse handlinga frå ei nynorsk superstjerne.  

– Takk, seier ho, det er det nesten aldri nokon som seier til meg!

Anten må ho gløymt tomatsuppefadesen frå i fjor, tenkjer eg, eller så er ho berre utruleg raus og godhjarta. Eg er ikkje sikker, men eg vel å tenkje det siste. Folk er stort sett god på botnen, stjerner eller ei.