Min barndoms graffiti

For ikkje så lenge sidan bladde eg gjennom ein del eksemplar av lokalavisa Sunnmøringen frå åttitalet.

Du treng ikkje vere bekymra for meg. Eg hadde gode grunnar for å gjere dette. Jobb-grunnar. Research-grunnar.

Uansett.

Dette er lokalavisa eg vaks opp med. Så åttitalsutgåvene av denne avisa vil eg tru seier noko om meg og folk på min alder. Og det var ein ting som slo meg då eg bladde i dei gamle avisene. Eller: Det var naturligvis fleire ting som slo meg. For eksempel at åttitalet såg ganske glorete ut, sjølv i svart-kvitt. Men det er noko alle veit. Og det som først og fremst slo meg var kor tydelig dei gamle avisene fortalde meg kva vi lengta etter.

Det var dårlig med sensasjonsoverskrifter i dei gamle utgåvene av lokalavisa mi, naturligvis. Men dei overskriftene som likna på sensasjonar – eller rettare sagt: Dei overskriftene eg opplevde som sensasjonar då eg såg dei igjen, fordi eg meiner å hugse dei – dei handla alle om det same:

At vi ønskte oss verda. At vi ville ha nye impulsar. At vi ville ha noko vi ikkje hadde her i landet frå før, i alle fall ikkje i bygda vår. Og dette ville vi ha no, med ein einaste gong, og heile tida. Vi lengta etter å vere internasjonale.

Det kan verke som små ting no, sjølvsagt, men eg veit at det ikkje var det: At musikk og filmar og mat frå andre plassar endelig kom til oss. Og lokalavisa var konsekvent opptatt av å understreke det når noko eller nokon kom utanfrå til bygda vår. Sjølv om dei ikkje alltid kom langvegs frå. «Laurdag kjem det kjende Austlandsbandet ‘Time’ på vitjing til våre kantar,» stod det for eksempel i avisa i 1985. Det skulle ikkje så mykje til. Eit band med engelsk namn frå Austlandet kunne vere nok. Ein annan favoritt er denne:

«Internasjonalt Video Roadshow med Michael Jackson til Stranda».

I eit par sekund trudde vi verkelig at Michael Jackson skulle komme til heimbygda vår. Det gjorde han også, på ein måte. Internasjonalt Video Roadshow var rett og slett eit omreisande diskotek som viste musikkvideoar. Med Michael Jackson, mellom mange andre. Det skulle så lite til før vi kjende det som om verda kom til oss. Eller i alle fall litt nærmare.

Men den absolutte favorittsaka mi i lokalavisa frå oppveksten, og kanskje favoritt-lokalavissaka mi i det store og det heile, er ein kort artikkel med overskrifta «Tvilsam tidtrøyte» (Du som er i tvil, kan slå opp i ei nynorskordbok eller spørje ein vaksen).

Artikkelen handla om ei hending eg hugsar: Ein dag våkna folk til bygdas første graffiti. På ein av dei kvite veggane i sentrum hadde nokon spraya:

«Bronx».

Verken meir eller mindre. «Bronx», stod det. Ikkje profesjonelt utført, men gjerningsmannen hadde gjort så godt han kunne, og tydelig brukt tid på verket.

Lokalavisa var ikkje imponert, braut alle reglar om å ikkje blande reportasje og kommentar, og skreiv: «I helga har ein eller annan pøbel vore på ferde… med ein spray-boks med måling.» Vidare i teksten heitte det at pøbel-handlinga er «tydeleg inspirert av ein eller annan videofilm og noko som har spreidd seg som eld i tørt gras i dei store amerikanske byane. Nemleg graffiti som det så fint heiter.» Og: «Ungdom med innsnevra hjernekapasitet har gjerne ei trang til å gjere det dei trur er populært eller tøft.»

Eller så hadde vedkommande berre lyst på verda. På mange måtar det motsette av innskrenka hjernekapasitet.

For kor hardt lengtar du ikkje etter å få impulsar frå resten av verda når du ein kveld i ein liten bygdeby på Vestlandet bestemmer deg for å gå ut og skrive eit utanlandsk ord på ein vegg i eit elles kvitt sentrum? Og ordet du skriv er namnet på ein bydel i ein by i ein annan verdsdel, ein bydel som er så langt unna din eigen kvardag som det er mulig å forestille seg, ein bydel der absolutt alt er annleis: Folka, musikken, kleda, dansinga, lydane, luktene, vanane, språket.

Vi kom oss ikkje dit. Det einaste vi kunne gjere, var å sjå filmane, høyre på musikkken. Og eventuelt gå ut ei natt, skrive «Bronx» på ein vegg, og så gå heim og legge oss. Meir som ein slags beskjed.

Ein beskjed om at det var dette vi ville. Vi ville vere internasjonale. Vi ville ha det dei hadde andre plassar. Vi ville ha verda hit. Med ein gong. Og heile tida.

Og det er jo akkurat det vi har fått, i alle fall i større grad enn den gongen. Då skulle det tatt seg ut om vi ikkje forsvarte det.

Først publisert i Aftenposten 28. april.

Les andre Kalvøkadar her!