Kviss om klima og kloden
Denne artikkelen er eldre enn 1 år gamal. Det betyr at noko av informasjonen kan vere utdatert.
Er du klimaekspert og les alle overskrifter som inneheld orda “klima”, “miljø” og “utslepp”? Eller kanskje du skulle ønske du var ekspert, men skjønar eigentleg ingenting?
I 2019 skal Framtida jobbe med prosjektet “Lokal klimarisiko”, som betyr at me vil skrive ekstra mange saker om klima, på godt og vondt.
I denne kvissen kan du teste dine grunnleggjande klimakunnskapar og kanskje lære nokon gøyale fakta om kloden vår!
Lukke til!
Quiz: Klimakviss
- Spørsmål 1 av 12
1.
Kva er dei viktigaste klimagassane?
Det stemmer! Alle fire er gassar som bidreg til oppvarming av klimasystemet. Desse gassane vert rekna som “viktigast”, fordi menneskeleg aktivitet, som for eksempel avskoging og fossil forbrenning, påverkar kor stor konsentrasjonen av desse gassane er i atmosfæren.
Feil! Men nokre av dei var riktig. CO₂, metan, lystgass og F-gassar vert rekna som dei viktigaste klimagassane, og er gassar som bidreg til oppvarming av klimasystemet. Desse gassane vert rekna som “viktigast”, fordi menneskeleg aktivitet, som for eksempel avskoging og fossil forbrenning, påverkar kor stor konsentrasjonen av desse gassane er i atmosfæren.
- Spørsmål 2 av 12
2.
Treng me eigentleg klimagassar?
Korrekt! Hadde me ikkje hatt klimagassar hadde snittemperaturen på jorda vore -18 grader celcius. På grunn av klimagassane ligg snittet no på rundt 15 grader celcius.
Feil! Det er faktisk livsviktig med klimagassar. Hadde vi ikkje hatt klimagassar hadde snittemperaturen på jorda vore -18 grader celcius. På grunn av klimagassane ligg snittet no på rundt 15 grader celcius.
- Spørsmål 3 av 12
3.
Klimagassar er altså livsviktig, så kvifor snakkar “alle” om at blant anna klimagassen karbondioksid (CO₂) er så skadeleg?
Det er rett!
Den naturlege drivhuseffekten held jordkloden varm ved at gassar i atmosfæren hindrar varmen frå å forsvinne rett ut. Med for høge konsentrasjonar av CO₂ forsterkar ein drivhuseffekten og gjer atmosfæren “tettere”. CO₂ vert danna naturleg gjennom pust, forbrenning og rotning. Menneskeskapt CO₂ kjem hovudsakleg frå forbrenning av kol, olje og gass, og det er altså den delen me må redusere for å unngå at kloden vert for varm.
Det stemmer ikkje!
Den naturlege drivhuseffekten held jordkloden varm ved at gassar i atmosfæren hindrar varmen frå å forsvinne rett ut. Med for høge konsentrasjonar av CO₂ forsterkar ein drivhuseffekten og gjer atmosfæren “tettere”. CO₂ vert danna naturleg gjennom pust, forbrenning og rotning. Menneskeskapt CO₂ kjem hovudsakleg frå forbrenning av kol, olje og gass, og det er altså den delen me må redusere for å unngå at kloden vert for varm.
- Spørsmål 4 av 12
4.
Kva slags klimagass bidreg mest til drivhuseffekten?
Du er nok funfact-kongen i heimen, hæ? For svaret ditt var heilt rett!
Det høyres kanskje rart ut, men vassdamp er den gassen som bidreg mest til oppvarming av jordkloden. Størsteparten av utslepp av vassdamp er naturleg, og ikkje frå menneske. Det er difor vanskeleg for oss å redusere det. Me kan jo ikkje akkurat fjerne havet heller, det får vere måte på!
Der tok du feil!
Det er faktisk vassdamp som er det korrekte svaret. Vassdamp er den gassen som bidreg mest til oppvarming av jordkloden. Størsteparten av utslepp av vassdamp er naturleg, og ikkje frå menneske. Det er difor vanskeleg for oss å redusere det. Me kan jo ikkje akkurat fjerne havet heller, det får vere måte på!
- Spørsmål 5 av 12
5.
FNs klimapanel seier at klimagassutsleppa bør reduserast med omlag 45% innan 2030. Kor mange prosent har Norge planar om å kutte før 2030?
Ja, det er diverre riktig svar
Samme dag som FN slapp sin klimarapport, la regjeringa fram sitt statsbudsjett, der dei anslår å kutte utsleppa med omlag 14 prosent. Om me ikkje klarar 1,5-graders målet får det alvorlege konsekvensar for menneske, samfunn og økosystem verda over.
Det er lov å håpe! Men nei, svaret ditt er heilt feil.
Samme dag som FN slapp sin klimarapport, la regjeringa fram sitt statsbudsjett, der dei anslår å kutte utsleppa med omlag 14 prosent. Om me ikkje klarar 1,5-graders målet får det alvorlege konsekvensar for menneske, samfunn og økosystem verda over.
- Spørsmål 6 av 12
6.
Kva er forskjellen på biogass og biodiesel?
Ja, dette kan du!
Både biogass og biodiesel er laga av biomateriale, men biogass er laga av avfall, som matrestar og møkk, medan biodiesel vert laga av plantefeitt og oljer som raps, soya og palmeolje. Biogass er det mest miljøvenlege, sidan det vert laga av masse som allereie vert rekna som avfall.
Her tok du nok feil.
Begge deler er drivstoff laga av biomateriale, men biogass er laga av avfall, som matrestar og møkk, medan biodiesel vert laga av plantefeitt og oljer som raps, soya og palmeolje. Biogass er det mest miljøvenlege, sidan det vert laga av masse som allereie vert rekna som avfall.
- Spørsmål 7 av 12
7.
Kor mange gongar måtte du reist med tog mellom Oslo og Bergen for å sleppe ut like mykje CO₂ som på ein flytur på same strekning?
Riktig!
Du kunne ha reist 3650 kilometer, altså nesten åtte gongar den same streknigen med tog, før du forureina like mykje som med fly.
Aiai, no bomma du!
Du kunne ha reist 3650 kilometer, altså nesten åtte gongar den same streknigen med tog, før du forureina like mykje som når du flyr.
- Spørsmål 8 av 12
8.
Kva sektor har størst klimagassutslepp i Norge?
Hurra for deg, buhu for bil, båt, fly og traktor!
Transport står for 30% av Norge sine totale klimagassutslepp. Olje- og gassutvinning er nesten like stor, med 28% av utsleppa. Jordbruket står for 8,7%. Tala er frå 2017.
Feil!
Transport har størst utslepp, faktisk heile 30% av Norge sine totale klimagassutslepp. Olje- og gassutvinning er nesten like stor, med 28% av utsleppa. Jordbruket står for 8,7%. Tala er frå 2017.
- Spørsmål 9 av 12
9.
Kvifor aukar temperaturane dobbelt så fort i Arktis som i resten av verda?
Riktig!
Det vert kalla Albedo-effekten. Albedo er eit mål på kor mykje solstråling ei flate reflekterer. Kvit snø og is reflekterer 50-95% av strålinga, medan det svarte havet reflekterer 6%. Dess varmare Arktis vert, dess meir is og snø smeltar, og dermed får me større område med opent hav. Havet absorberar då meir solstråling og vert varmare. Det blir ein vond sirkel.
Feil!
Grunnen til at temperaturane aukar dobbelt så fort, vert kalla Albedo-effekten. Albedo er eit mål på kor mykje av solstrålinga ei flate reflekterer. Kvit snø og is reflekterer 50-95% av strålinga, medan mørkt hav reflekterer 6%. Dess varmare Arktis vert, dess meir is og snø smeltar, og dermed får me større område med opent hav. Havet absorberar då meir solstråling og vert varmare. Det blir ein vond sirkel.
- Spørsmål 10 av 12
10.
Kven er klima- og miljøminister i Norge?
Dingdingding! Poeng til deg.
Då veit du kanskje kva parti Elvestuen representerer også..? (psst: Venstre). Greta Thunberg er ein 15 år gamal svensk klimaaktivist, og Lan Marie Nguyen Berg er politikar for Miljøpartiet dei grøne og byråd for miljø og samferdsle i Oslo.
Feil!
Klima- og miljøministeren vår heiter Ola Elvestuen, og representerer partiet Venstre. Greta Thunberg er ein 15 år gamal svensk klimaaktivist, og Lan Marie Nguyen Berg er politikar for Miljøpartiet dei grøne og byråd for miljø og samferdsle i Oslo.
- Spørsmål 11 av 12
11.
Kven har skrive denne Twitter-meldinga?: «It’s snowing & freezing in NYC. What the hell ever happened to global warming?»
Den var Donald, ja!
Twitter-meldinga viser at Trump ikkje har skjønt forskjellen på vêr og klima. Har du peiling? Prøv deg på neste spørsmål!
Det var feil.
Trump var rett svar! Jaja, du hadde feil her, men kanskje er du smartare enn både deg sjølv og Trump på neste spørsmål? Trykk deg vidare for å finne forskjellen på vêr og klima.
- Spørsmål 12 av 12
12.
Kva er forskjellen på vêr og klima?
Korrekt, er du eigentleg meteorolog?
Det var feil, du.
Vêr er nedbør, lufttrykk, vind, skydekke, luftfukt og temperatur på ein bestemt stad på eit bestemt tidspunkt. Klima er gjennomsnittvêret gjennom lengre tid.
Resultat:
Vurdering:
