Nobelprisvinnar Abdulrazak Gurnah har skrive endå ein utmerkt roman. Årets tilskott til forfattarskapen hans har eit persongalleri som sjarmerer oss i senk.
Det er ikkje lett å gje eit kort samandrag av handlinga i Tyveri, den nyaste boka til nobelprisvinnar Abdulrazak Gurnah frå Tanzania. Mange trådar er vikla inn i kvarandre, noko som gjer handlinga vanskeleg å gjenfortelja utan å bruka veldig mange ord eller utelata noko vesentleg.
Og å røpa for mykje vil øydeleggja spenninga viss du endar opp med å lesa boka – som eg håpar du gjer.
Tyveri
Forfattar: Abdulrazak Gurnah
Omsetjar: Ragnhild Eikli
Forlag: Gyldendal
Utgjeve: Mai 2025
Sjanger: Roman
Ein liten peikepinn på kva Tyveri handlar om skal du likevel få. Handlinga er lagt til Zanzibar og Dar-es-Salaam, og me fylgjer eit knippe menneske, mellom anna Karim, Fauzia og Badar. Og i spennet mellom desse skjebnane utspeler det seg mykje drama, kjærleik og veksesmerter.
Meister til å skildra
Denne boka er eit tydeleg prov på at Grunah er ein framifrå – for å ikkje seia genial – romankunstnar. Tyveri oppnår noko som berre velkomponerte romanar kan klara.
Særleg er Grunah ein meister når det gjeld å skriva ut skildringar. Det er som om boka sitt univers poppar ut av sidene.
Ein blir rett og slett oppslukt av boka. Og når ho i tillegg har eit spennande plott og persongalleri som bergtek, så er det faktisk boka som vinn kampen mot Netflix og skrolling.
Gurnah klarar også på subtilt vis å smetta inn kritikk av ulike tomsingar frå det globale nord. Det er smakfullt gjort – og tidvis skikkeleg morosamt.
Fortener terningkast sju
Det absolutt beste ved boka er persongalleriet. Grunah sine karakterskildringar fortener terningkast sju – minst!
Dette er ein gjeng med folk det er lett å få omhug for. Eg fall særleg pladask for Badar, ein lågmælt og fattig gut med eit stort og solid hjarte.
At me som lesarar føler sterkt med dei ulike karakterane gjer at boka alltid er engasjerande å lesa. Eg brydde meg i alle fall sterkt om korleis det gjekk med dei alle saman.
Gurnah gjer også eit smart grep med å veksla mellom kva person boka fylgjer. Då kan den same hendinga opplevast både som ein opptur og eit trist nederlag.
Tyveri klarar dimed å spela på heile registeret med kjensler.
I limbo mellom norsk og engelsk
Ragnhild Eikli si norske omsetjing er stort sett utført på ein stødig og elegant måte. Om eg likevel skal vera litt pirkete så irriterer det meg at boka står i eit uforløyst limbo mellom norsk og engelsk.
Eikli har vald ord som «volontør» og «moskito» framfor dei norske alternativa «frivillig» og «mygg». Vanlegvis så synest eg at unødvendige anglisismar er utruleg teit, men språkblanding er ein del av mzee Grunah sitt univers, så her passar det perfekt. Det forferdeleg stygge ordet «volontør» kler denne boka utmerkt.
Derimot er det passasjar der omsetjaren er litt vel ivrig og har bevart for lite av det engelske. Særleg er det ei scene frå ein skuletime med engelskundervisning som blir merkeleg. Når sjølve poenget er at nokre ord er vanskelege å forstå fordi dei er engelske, burde ikkje desse orda vera omsett til norsk.
Dette får realismen til å falla saman, særleg med tanke på at Gurnah hemningslaust inkluderer ord og uttrykk frå kiswahili.
Ordet «peppermøer» er eit anna døme på noko som riv meg ut av romanuniverset. Det høyrest gammalmodig ut og var ukjent for meg. Eg klarar ikkje å førestilla meg at «peppermøer» er ein del av vokabularet til nokon i tjueåra. Kanskje det kling betre hjå ein eldre lesar?
Fabelaktig lesnad
Forfattarskapen til Abdulrazak Gurnah består av ei rekkje med framifrå romanar. Tyveri er ikkje noko unntak.
Gurnah har skrive endå betre bøker, og eg trur ikkje at Tyveri kjem til å bli den Gurnah-klassikaren ein må lesa. Boka har sine svake sider. Til dømes er starten litt vel langdryg.
Men dette er fabelaktig lesnad. Når alt kjem til alt, så er det særs få forfattarar som meistrar å skriva såpass fullkomne romanar.
● Les også: Ni afrikanske bøker du bør lesa
