Kneecap: – God «guttastemning» på irsk

Likevel har ho halde fram å engasjere seg for irsk kulturproduksjon og språk. Då ho fekk nyss i at det var ein irskspråkleg rap-drama-komedie på veg, starta ho ein einmannskampanje for å få han vist på ein festival her i Oslo, utan hell. Eg likar derimot å tru at det var hennar reine viljekraft som på telepatisk vis sette kinodistributør Tour de Force på saka, slik at ein nå får Kneecap på kino.

Var engasjementet hennar verdt det? Les og sjå!

Republikanske rapparar

Liam (Liam Óg «Mo Chara» Ó Hannaidh) og Naoise (Naoise «Móglaí Bap» Ó Cairealláin) er to småkriminelle unge menn, fødde og oppvaksne i Vest-Belfast.

Det einaste dei synest er betre enn å feste og leve livet utan hemningar er å stå opp for eit samla Irland. Dei to får seg ein uventa alliert då musikklæraren JJ (JJ «DJ Próvaí» Ó Dochartaigh) kjem over ein av songtekstane Liam har skrive på irsk. I håp om at dette kan vere det som får ungdommen meir interessert i det vanskelegstilte språket børstar han støvet av miksepulten og rekrutterer dei to gutane til å starte ei hip-hop-gruppe.

Det er det derimot ikkje alle som er like begeistra for, både blant kjente og framande, og dei tre vert kasta inn i eit salig kaos av politi, politikk, og ei paramilitær anti-narkogruppe.

Sistnemnde er veldig begeistra for Naoise sin antatt døde, radikale far Arlo (Michael Fassbender), som han har eit anstrengt forhold til, spesielt sidan han framleis er i live. Vegen til suksess er alltid lang, men sjeldan så sprø som denne.

Biografi med glimt i auget

Dei tre medlemmane av gruppa Kneecap spelar seg sjølv i filmen, noko eg først fann ut etter å ha sett filmen ferdig. Dei gjer med andre ord ein strålande debut som skodespelarar.

Filmen følgjer dei gjennom godt og vondt, i krig og kjærleik, med betrakteleg vidd og energi. Klippinga er stilig og har stadig noko nytt på lur. Handlinga bevegar seg elegant mellom heilhjarta drama og den type komedie som riv i lungene mine.

Eg vert også skikkeleg glad i karakterane. Når ein lager ein biografisk film, vil nok mange framstille folk som så skikkelege som mogleg. Det er derfor herleg å sjå kor villige medlemmane av Kneecap har vore til å verte framstilt som skikkelege tullingar til tider. Ein gjennomgåande vits om «den irske dronten» har allereie blitt eit kjært minne. Dette her er rett og slett god «guttastemning», på irsk.

I likskap med folka han handlar om, er Kneecap den type film som ikkje kunne ha vore stoltare av, eller hatt det meir gøy med, kven han er. Ofte vert ‘the fourth wall’, veggen mellom film og sjåar, ignorert, og treng ein scene litt ekstra piff kjem sjarmerande handteikna animasjon dansande over skjermen. Det gjeld blant anna rapnummera, som finn ein fin balanse mellom vanleg filmscene og det ein kunne sett for seg som ein ‘lyric video’ på gruppa sin YouTube-kanal. Å ha teksten på skjermen i desse scenane bidrar til å framheve det irske språket, også visuelt.

Språk og opprør

For det er jo det Kneecap handlar om: Språket, og dei som kjempar for det.

Sett til slutten av 2010-talet ligg handlinga til ein periode der det var stort engasjement i Nord-Irland for å få irsk anerkjend som eit offisielt språk, eit bakteppe som til tider trer inn i hovudhandlinga.

Likevel er det det personlege som skin gjennom: Naoise og Liam lærte begge irsk av Arlo som barn, og den arven har dei bore med seg. Karakterane pratar båe irsk og engelsk, og ein kan lese mykje ut ifrå kva for nokre scenar som brukar kva av dei.

Språket vert politisk i båe store og små samanhengar, i møte med stat og lov, men også med sine nærmaste.

Som språkleg minoritet hamnar ein ofte mellom fleire stolar. Medan dei som er for britisk styre mislikar kva dei står for, vert også dei ‘seriøse’ aktørane for det irske språket redde for å bli tatt mindre seriøst på grunn av populariteten til musikken.

Dette doble ansvaret er dessverre vanleg for dei fleste former for minoritetsidentitet.

Hadde Kneecap berre vore enda ein gruppe som rappar på engelsk, ville ingen brydd seg om at innhaldet deira er grovt, men med ein gong ein er del av eit mindretal vert det ein forventning om at ein skal vere ein stuerein representant – ikkje gi andre ein grunn til sjå ned på deg.

Filmen er lettbeint og rappkjefta i handteringa av denne problematikken, men ikkje på kostnad av poenget.

MDMA for trygda

Irskforkjemparane i Kneecap er politisk organiserte grupper, radikale rebellar, og vanlege folk, men også dei som rappar om å bruke heile trygda på MDMA.

Det bringar meg inn på ein ting eg ikkje var så begeistra for. Å seie at eg synest narkotikabruken vert litt underproblematisert, kjennest litt ut som å klage på at vatn er vått. Det er meir eit symptom på rapkulturen enn uttrykk for noko spesifikt med akkurat denne filmen, men det er noko eg rynkar litt på nasen over.

Kneecap er eit grønt, kvitt og oransje fyrverkeri av ein film med ei rebelsk glede og hjarte for saka si.

Anten ein allereie har ei interesse av Nord-Irland (eller nord i Irland, som Kneecap-gutane seier) eller det irske språket, eller har lyst å lære meir, er det ei gledeleg oppleving å gjere det her.

Venninna mi kan puste letta ut.

Terningkast: 5