Underskrivne er – som kjent (?) – forfattar. Alle forfattarar er – som kjent (?) – eigentleg kun opptekne av ein einaste ting: Fotball! Tidlegare i sommar var det som kjent (?) VM i Sør-Afrika. Det seier seg difor sjølv kva som er emnet for denne teksten.
Denne artikkelen er eldre enn 1 år gamal. Det betyr at noko av informasjonen kan vere utdatert.
Fotball vekkjer sterke kjensler. Under VM oppdaterte eg min facebook-status, kor eg gjorde greie for kvifor eg ynskja at eit lag skulle vinne over eit anna, noko som medførte følgjande respons frå ein kjenslevár diktarkollega: ”ET DRIT!” (Sitat slutt.)
Somme vil kanskje tru at eg overdriv når eg hevdar at alle forfattarar kun er opptekne av fotball? Dét gjer eg sjølvsagt ikkje. (Eg kjem frå Jæren: Overdrivingar er uendeleg fjernt både frå mi oppseding og min natur.) Sanninga er at det ikkje finst ein einaste vesentleg forfattar i moderne litteraturhistorie som ikkje er/var minst like oppteken av fotball som av litteratur. (Unnataket frå denne regelen er amerikanske forfattar og andre som vaks opp i trongsynte skuggedalar kor fotball er ein ubetydeleg sport og livet difor ikkje verd å leve.)
Ein regel kan enkelt formulerast slik: Jo større fotballinteresse, jo betre litteratur, og jo betre litteratur, jo større fotballinteresse. Dersom du skulle vere så (u)heldig å treffe ein forfattar, til dømes på fest eller på tur i skogen, og vedkomande hevdar at ho/han ikkje er interessert i fotball, kan du avskrive forfattarskapet med det same. Du har heilt enkelt ikkje tid til å kaste bort timar eller dagar av ditt korte liv med å lese dei meiningslause utgytingane til ein ikkje-fotball-interessert forfattar.
Albert Camus, fransk motstandsmann født i Algerie og Afrikas første Nobelprisvinnar, var ein lovande keeper i sin ungdom. Seinare i livet sa han: ”Alt eg veit om moral, har eg lært frå fotball”. (Camus visste mykje om moral.) Uruguayanaren Eduardo Galeano skildra sin eigen og verdas lidenskap for spelet i klassikaren Fotball i sol og skygge (1995). Frode Grytten har sin eigen fotballblogg på tv2sporten.no. Den polske journalisten og poeten Ryszard Kapuscinski skreiv Fotballkrigen (1978): ein nyskapande hybrid mellom fiksjon og krigsreportasje. Karl Ove Knausgård er så fanatisk oppteken av fotball at han kalla sjølvbiografien sin Min kamp. Etc. Slik kan eg halde fram til mørket fell på: fotball = (stor) litteratur = (meir) fotball.
Dei største av alle heltar i moderne norsk åndsliv, nemleg Jon Michelet og Dag Solstad, klarte å overtale forlaget Oktober til å betale for reise, opphald og billettar til ikkje færre enn fem VM-sluttspel, med den føresetnad at dei to forfattarane etterpå skulle skrive bok frå sluttspelet. (Solstad hevdar i den første av desse bøkene at han no har fått oppfylt den einaste genuine ambisjonen han har hatt i si forfattarkarriere.) Personleg har eg diverre ikkje hatt tilstrekkjeleg tid og energi til dette føremålet fram til no, men Samlaget kan vente seg intens lobbyering fram mot Brasil 2014.
Eit spørsmål kan vere nærliggjande å stille seg: Kvifor er alle gode forfattarar interesserte i fotball? Det er ikkje akkurat slik at vi kan rekne med å få vår vilkårslause kjærleik gjengjeldt: Tvert om er det relativt vanleg, iallfall i vårt eige land, at profesjonelle fotballspelarar uttalar seg negativt og tildels direkte hatefullt om litteratur. Spør ein gjennomsnittlig norsk fotballspelar om tilhøvet hans til litteratur, kva bok var den siste han las, kven som er yndlingsforfattaren hans etc, og han vil svare:
a) Eg hatar å lese
b) Donald Pocket
c) Det er berre homsar som les bøker!
d) Kjærasten min seier at eg må svare Jo Nesbø
(Den sistnemnte har elles ei fortid som spiss på Moldes juniorlag, medan broren Knut leiar fotballprogrammet Bakrommet på NRK2, og eg går difor ut frå at bøkene hans, som eg ikkje har lese, må vere relativt gode.)
Forfattarar og profesjonelle fotballspelarar lever svært ulike liv. Fotballspelaren tilbringjer dei beste åra av sin ungdom på ei grasmatte, tiljubla av titusenar, han tener millionar av kroner. Forfattaren, derimot, tilbringjer dei beste åra av sin ungdom i yttarste einsemd, på eit trekkfullt loft eller i ein golvkald kjellar, han tener praktisk tala ingenting. Fotballspelaren er i regelen gift med ei fager og formfullendt blondine. Forfattaren er i regelen skilt frå ein innturka og bitter byråkrat som no har ein maktposisjon i kulturdepartementet eller forlagsbransjen (og som nyttar denne maktposisjonen utelukkjande for det føremålet å audmjuke forfattaren med høgast mogleg frekvens). Fotballspelaren fryktar kanskje at folk skal gløyme han etter karrieren. Forfattaren, derimot, vert aldri gløymt, fordi han aldri har vore hugsa.
Det kan med andre ord sjå ut til at det ikkje finst særskilt gode grunnar til at så mange forfattarar bér på ein så sterk kjærleik som dei gjer til fotball: Tvert om skulle ein tru at dei, med utgongspunkt i faktorane nemnte ovanfor, ville forakte fotballspelet og utøvarane av dette. Forfattarar er i regelen svært avundssjuke. (Det er, til dømes, 100 % umogleg å finne ein forfattar som er viljug til å seie noko positivt om ein annan forfattar som er meir suksessrik enn ho/han sjølv.) Kvifor får ikkje denne avundssjuka konsekvensar kva gjeld fotball?
Ei mogleg forklaring kan vere at fotballen, som litteraturen, er ei forteljing, ei form for fiksjon, og at forfattaren gjennom si fotballinteresse kan ta del i denne fiksjonen. Den før nemnte Eduardo Galeano skriv om sin barndom: ”Jeg elsket fotball, og jeg spilte fantastisk, men bare om natta når jeg sov: Om dagen var jeg det verste trebeinet som noensinne hadde satt sin fot på en fotballbane.” Her trur eg han er inne på noko: Det er svært vanleg at framtidige forfattarar, som barn, drøymer om å verte fotballspelarar, svært uvanleg, så langt eg kjenner til, at framtidige fotballspelarar drøymer om å verte forfattarar. Difor handlar, diverre, altfor mange litterære fotballskildringar i altfor stor grad om forfattarens barndom (og dei traumene som er knytt til denne).
Foran TV-skjermen, eller på tribuneplass, får forfattaren i nitti magiske minutt (+ tilleggstid) lov til å overtyde seg sjølv om at han er del av eit univers som i praksis er utilgjengeleg for han. Kvar takling, kvar finte, kvar scoring nedfeller seg i kroppen hans, og ettersom desse uhyre sterke kjenslene må kanaliserast til eit føremål, vert dei omdanna i forfattarens sentralnervesystem til det som i daglegtalen ofte vert kalla inspirasjon. Forfattarar som ikkje interesserer seg for fotball, opplever aldri dette, og det er difor heilt umogleg for dei å skape stor litteratur.
