Ein song til minnet

Kor er far
han står ved kanten av ei myr. Han har
blå klede
og grå hud

Eg går heilt inntil
han, så nær
eg kan koma
utan å bli han

Han står hos meg
utanfor meg
plystrar tonane
som ikkje finst

Den raude stadener eit langdikt som navigerer gjennom tid og rom, med minnet som kompass. Kartet er det levde livet, og vi møter eit diktar-eg som ser attover på og går inn i gøymde – og kanskje gløymde – delar av seg sjølv og fortida si. Han vitjar foreldra, som er døde, men han talar ikkje med dei, han berre er hos dei, og ser på dei frå utsida.

Lars Amund Vaage er ein særs akta forfattar, med ei lang rekke utgjevingar sidan debuten Øvelse Kald vinter i 1979. Først og fremst er det som prosaforfattar han er kjend, men han har òg gjeve ut dikt og barnebøker. For forfattarskapet har han motteke ei lang rekke priser. Den førre boka hans, romanen Syngja, fekk han Brageprisen for i 2012.

Den raude stadener delt inn i mindre dikt som òg kan lesast kvar for seg. Dei ulike dikta varierer i lengde og kompleksitet, og dei hoppar i tid og rom. Boka opnar med at eg-eg går til ungdommen i seg. Han seier: «Når eg no har sagt / at det er ein ungdom inne i meg / vil eg også seia: / Eg misunner han ikkje / Eg er ikkje glad for å sjå han / men sørgjer heller ikkje over han». Fråværet av nostalgi og sentimentalitet er gjeldande for heile boka. Heller enn å vere framkalla av nostalgi, verker dikta på eit vis naudsynte. Eg-et står ved eit punkt i livet der det er naturleg å vende blikket attover på livet som har vore. Den poetiske varleiken det gjerast med, løftar den eksistensielle erfaringa til ei unik lesaroppleving.

Kva tyder tittelen? Kor er den raude staden? Teksten gir ikkje noko tydeleg svar. I dikta er det mora som er knytt til den raude staden, det er ho som går dit, men ho går òg gjennom den og vidare til ein annan raud stad: «Mor fall frå barndommen / gjennom dei raude stadene / som hang frå himmelen / Mor fall gjennom dei raude stadene / medan ho gjekk frå ein stad til ein annan». Eg trur ikkje den raude staden er nokon meir bestemd stad enn det minnet kan tilby – uverkeleg, men likevel tydeleg inni ein.

Eg blir fascinert av den posisjonen Vaage skriv fram i teksten, der eg-et trenger gjennom tida og ser på tilværet med eit utvida, nærmast allsjåande blikk. Dei metafysiske kapasitetane det opnar for, gjer teksten kraftfull. Minnenes verd er jamvel ofte festa i den fysiske naturen, med skogar, myrer og dyr. Fargane som ofte er til stades, som i tittelen, er med på å sette ein dels overraskande koloritt til teksten, til dømes «den rosa skogbotnen». Dessutan speler musikkens termar ei viktig samanbindande rolle.

Det musikalske kling som ein raud tråd gjennom diktet. Som i utdraget vi såg i starten, kan musikken vere subtilt til stades i dikta, med «tonane / som ikkje fanst». Men musikken er òg meir eksplisitt tematisert, som når pianoet dukkar opp i teksten: «Pianoet kom ikkje til meg / Det ønskte meg ikkje velkommen / for det kunne ikkje slikt / Eg kom til pianoet / og kasta meg imot det / då det opna seg heilt inn / til den stille mekanikken / Me tømde oss i kvarandre / Men det tomme / er ei vesal kjærleiksgåve». Med denne menneskelege skildringa får eg inntrykk av at pianoet er like tydeleg i minnet som menneska vi møter. Likevel synst eg ikkje denne delen gir like mykje som dei om faren, mora, ungdommen eller barnet.  

Ein stad i notata mine har eg skrive om boka: «mykje død, mykje liv». Den raude staden er eksistensiell og dødsmedviten, men samtidig full av livsgnist. Lars Amund Vaage har skrive eit komplekst diktverk som kling vakkert og eksistensielt i lesaren, med ein tone som vil henge att i lang tid.

Les fleire bokmeldingar her!